EΛΕΝΗ ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ © MOMus Δύο εκθέσεις του MOMus Θεσσαλονίκης, η πρώτη στο Μουσείο Φωτογραφίας και η άλλη στο Πειραματικό Κέντρο Τεχνών εστιάζουν στο αποτύπωμα που άφησε (και αφήνει) η πανδημία
Αν κάτι χαρακτήρισε την φετινή χρονιά ήταν αυτή η πρωτόγνωρη κατάσταση που κατάφερε να επισκιάσει οποιοδήποτε άλλο σημαντικό γεγονός. Και δεν ήταν μια χρονιά με αδιάφορα γεγονότα: από το κίνημα Black Lives Matter και τις Αμερικανικές εκλογές μέχρι το Brexit και την έκρηξη στη Βηρυτό. Κανένα όμως από αυτά δεν είχε την δύναμη να σταματήσει την καθημερινότητα μας και να μας επηρεάσει σε κοινωνικό και ατομικό επίπεδο τόσο άμεσα και έντονα όσο ο Covid-19.
ΝΕΚΤΙ ΑΡΑΜΠΑΤΖΗ (Από τη σεριά Δυστοπία) © MOMus
Δύο εκθέσεις του MOMus Θεσσαλονίκης, η πρώτη στο Μουσείο Φωτογραφίας και η άλλη στο Πειραματικό Κέντρο Τεχνών εστιάζουν στο αποτύπωμα που άφησε (και αφήνει) η πανδημία. Ο τίτλος της πρώτης είναι «Anthropause» και αναφέρεται στην ανθρώπινη παύση, το σταμάτημα που βιώνουμε όλοι παγκοσμίως, θέτοντας το ερώτημα: «Με τι μοιάζει μια κοινωνία που βιώνει έναν πρωτοφανή, κάθετο υγειονομικό αποκλεισμό;» Οι φωτογραφίες της έκθεσης έρχονται να δώσουν κάποιες απαντήσεις: κάποιες στρέφουν το βλέμμα έξω, στις κενές, ή σχεδόν κενές, πόλεις. Οι πλατείες είναι άδειες, με ελάχιστους ανθρώπους να βρίσκονται έξω, οι γάτες έχουν βρει την ευκαιρία να κυριαρχήσουν στη μέση του δρόμου, ενώ κάποιοι άνθρωποι έχουν ανέβει στις ταράτσες των πολυκατοικιών. Αλλού, βλέπουμε τα σημάδια της απουσίας των ανθρώπων, όπως ένα αυτοκίνητο που από την ακινησία έχει γεμίσει λουλούδια από τα δέντρα, ή τη φράση «I can’t live in a living room» γραμμένη σε έναν τοίχο.
Οι μάσκες φαίνεται να ενδιαφέρουν αρκετούς από τους φωτογράφους. Κάποιοι τις βλέπουν ως ένα νέο στοιχείο της προσωπογραφίας. Άλλοι ῾παίζουν᾽ με την ιδέα της μάσκας και την μεταμορφώνουν από ιατρική σε αυτή της μεταμφίεσης, ένα αντικείμενο δηλαδή που μας καλύπτει και μας μεταμορφώνει ταυτόχρονα.
ΓΙΩΡΓΟΣ ΔΕΤΣΗΣ © MOMus
Μεγάλο ενδιαφέρον έχει όταν οι καλλιτέχνες στρέφουν το βλέμμα τους προς το εσωτερικό των σπιτιών. Εκεί, αν μπορούμε να πούμε πως κάτι μονοπωλεί την οπτική τους, αυτό είναι η μοναξιά. Πολλές από τις φωτογραφίες θυμίζουν έντονα τους πίνακες του Edward Hopper, καθώς κάποιοι κοιτάζουν έξω από τα παράθυρα τους, ενώ άλλοι απλά κάθονται ή ξαπλώνουν. Όμως αυτή η μοναξιά, όπως πολύ εύστοχα παρατηρούν οι φωτογράφοι, φαίνεται να έχει πολλαπλές μορφές. Βλέπουμε τη θλίψη και την ψυχική εξόντωση που αντιμετωπίζουν πολλοί άνθρωποι και αποτελεί ίσως ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα της πανδημίας. Δεν ξέρω αν αυτή η αίσθηση μοναξιάς δημιουργήθηκε στην πανδημία, ή αν προυπήρχε και λόγω των συνθηκών ήρθε στη επιφάνεια, αλλά θα μας κάνει σίγουρα να αναθεωρήσουμε τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε την συντροφικότητα και τον ρόλο της τεχνολογίας σε αυτή. Γιατί τελικά, όσο και αν βοηθάει η τεχνολογία, δεν καταφέρνει να «ενώσει» τους ανθρώπους, με τον τρόπο που υποσχόταν και ο ενθουσιασμός των ομαδικών zoom parties ξεφούσκωσε γρήγορα.
Κάπως ειρωνικό είναι το collage που εκτίθεται ανάμεσα στις φωτογραφίες όπου ο «Οδοιπόρος επάνω από τη θάλασσα της ομίχλης» του Caspar David Friedrich, έχει τοποθετηθεί να παρατηρεί ένα ελληνικό ομιχλώδες τοπίο. Η ρομαντική ιδέα την μοναχικής ανάβασης και θέασης μας οδηγεί εδώ στην άλλη όψη της απομόνωσης. Ο άνθρωπος που αγναντεύει το άπειρο τρομάζει αλλά ταυτόχρονα μας γεμίζει δέος.
ΓΙΟΥΛΑ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ © MOMus
Η μοναξιά λοιπόν εδώ φαίνεται να έχει μια θετική διάσταση, στην οποία επικεντρώνεται η δεύτερη έκθεση του MOMus με τίτλο «So Far So Close / Τόσο Κοντά-Τόσο Μακριά». Πρόκειται για μια συλλογή έργων (όχι μόνο φωτογραφιών) που δημιουργήθηκαν κατά τη διάρκεια της πανδημίας και λειτουργεί ως παράδειγμα της δημιουργικότητας μέσα στις συνθήκες του εγκλεισμού. Η στασιμότητα που βλέπουμε να εκφράζεται με πολύ ωραίους τρόπους στο «Anthropause» δεν είναι εδώ μια δύναμη που ακινητοποιεί.
Αν πρέπει να σκεφτούμε κάτι θετικό για το 2020, είναι ότι μας έδωσε την δυνατότητα να αναμετρηθούμε με τη σκιά μας και να επιλέξουμε να δούμε τα πράγματα κάπως διαφορετικά – και γιατί όχι– ίσως και πιο δημιουργικά.
Anthropause: https://res.momus.gr/el/anthropause-gr
So Far So Close / Τόσο Κοντά-Τόσο Μακριά: https://res.momus.gr/el/sofarsoclose
TAGS
