Από τις αρχές του 20^ού αιώνα, πολύ πριν την παγκοσμιοποίηση και το φαινόμενο του καλλιτέχνη-πολίτη του κόσμου, οι Έλληνες εικαστικοί που μεταναστεύουν στην Αμερική αποτελούν μια διακριτή ομάδα με ξεχωριστή δυναμική. Στους Έλληνες της Διασποράς που βρέθηκαν στην αντίπερα όχθη του Ατλαντικού έως τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο συγκαταλέγονται καλλιτέχνες που φεύγουν μόνοι τους ή οικογενειακώς σε μικρή ηλικία, αλλά και όσοι γεννιούνται εκεί ως δεύτερη γενιά μεταναστών. Όλοι τους παρουσιάζουν ιδιαίτερο έργο, σε διάλογο με το πνεύμα της αμερικανικής τέχνης της εποχής, που αφήνει το αποτύπωμά του στην τοπική εικαστική δραστηριότητα και ενδυναμώνει την όψη της ελληνικής τέχνης μέσα στη διαδρομή της.

Όπως πολλοί μετανάστες, έτσι και οι Ελληνοαμερικανοί καλλιτέχνες συντονίζονται στο ρυθμό της χώρας που γίνεται η δεύτερη πατρίδα τους: λαμβάνουν αμερικανική παιδεία και επιρροές από τα τρέχοντα μοντέρνα εικαστικά κινήματα και σχετίζονται με τους αμερικανικούς επαγγελματικούς και καλλιτεχνικούς κύκλους. Με προτεταμένη τη διεθνή ταυτότητά τους, διατηρούν ζωντανούς δεσμούς επίδρασης από την παράδοση της Ελλάδας, όπως διαφαίνεται σε αναφορές στο έργο τους στην κλασική αρχαιότητα, τη βυζαντινή γλώσσα και τη λαϊκή τέχνη.

Ανάμεσα σε αυτούς που διακρίνονται ανήκει ο Jean Xceron (1890-1967), ο οποίος στο ώριμο έργο του συμμετέχει στην ομάδα των American Abstract Artists (AAA), εξελίσσοντας τη γραφή του προς την κατεύθυνση της γεωμετρικής αφηρημένης ζωγραφικής. Ο Polygnotos Vagis (1894-1965), που γνωρίζει αρχικά τη γλυπτική από τον ξυλογλύπτη πατέρα του και έπειτα σπουδάζοντας στο Cooper Union, παρουσιάζει συμβολικά γλυπτά με θέματα από την ελληνική μυθολογία και αργότερα μορφές που συνδέονται με την αφαιρετικότητα της αρχαϊκής τέχνης. Από την κυβιστική απεικόνιση των πρώτων έργων του, ο William Baziotes (1912-1963) θα περάσει στη γλώσσα του σουρεαλισμού και του εξπρεσιονισμού, προσκαλούμενος από τους André Masson και Marcel Duchamp στην έκθεση First papers of surrealism (1942) και εκθέτοντας στην Art of this century της Peggy Guggenheim (1944) και την γκαλερί του Samuel Kootz (1946). Οι George Constant (1892-1978), Peter Voulkos (1924-2002), Theo Hios (1908-1999) καταγράφουν ιδιαίτερη δραστηριότητα σε καλλιτεχνικές ομάδες και έντονη εκθεσιακή παρουσία. Με πορεία στο Μόναχο, το Άμστερνταμ, το Λονδίνο και το Παρίσι, όπου βρέθηκε μαζί με τους Picasso και Derain σε εικαστικούς κύκλους της πρωτοπορίας, ο Gerasimos Steris (1898-1987) εγκαθίσταται στη Νέα Υόρκη το 1935 και οδηγείται από τη συμβολιστική φόρμα των πρώτων έργων σε μια ρεαλιστικότερη έκφραση.

Στους πρωτοπόρους και διεθνώς αναγνωρισμένους της σύγχρονης τέχνης ανήκουν καλλιτέχνες όπως ο Theodoros Stamos (1922-1997), ο οποίος ξεκινά από τη χειρονομιακή ζωγραφική και διακρίνεται με τα αφηρημένα πνευματικά χρωματικά πεδία του. O Lucas Samaras (1936-) ξεχωρίζει χάρη στο πρωτοποριακό αυτοαναφορικό/αυτοβιογραφικό έργο του, με έμφαση στην αναπαράσταση, την παραμόρφωση και τη διερεύνηση του ίδιου του εαυτού× σε αυτό, από τη δεκαετία του 1970, εντάσσονται και τα Κουτιά που «εμπεριέχουν» μνήμη και ιστορία από τη γενέτειρά του Καστοριά. Εικόνες και μοτίβα της έντονης και πολυσυλλεκτικής μητρόπολης όπου ζουν, με αναφορά στο σύγχρονο υλικό του νέον, προσδιορίζουν το έργο της Chryssa (1933-2013) και του Stephen Antonakos (1926-2013). Η Chryssa στη δουλειά της αναζητά την αρχετυπική απλότητα σε έργα που αναφέρονται στα κυκλαδίτικα ειδώλια, σε σύμβολα και ανάγλυφες γραφές. Από τη δεκαετία του ’60, η μινιμαλιστική γραφή της «φωτίζεται» από νέον, παραπέμποντας άμεσα στο αστικό περιβάλλον της Νέας Υόρκης. Ήδη από τη δεκαετία του ’50 ξεκίνησε ο Antonakos τους πειραματισμούς του με συναρμογές διαφορετικών μέσων που υποδεικνύουν το ενδιαφέρον του για την αφηρημένη γεωμετρική φόρμα, ενώ κατά τη δεκαετία του ’60 προχωρά στο υλικό που καθορίζει την εικαστική «υπογραφή» του: το νέον, το οποίο άντλησε από τη μαζική κουλτούρα για να το αξιοποιήσει σε πολύπλευρες εικαστικές εφαρμογές στο δημόσιο χώρο – ακόμα και στα Παρεκκλήσια, χώρους ελληνικούς και παγκόσμιους, με αναφορά στη βυζαντινή παράδοση και την έννοια της πνευματικότητας.

Χάρις Κανελλοπούλου

Μέρος του αφιερώματος Φάκελος Αμερική στο τ.252 των Νέων της Τέχνης 

TAGS

Χάρις Κανελλοπούλου

Δείτε όλα τα άρθρα του συντάκτη