Στην αρχή της πρώτης καραντίνας, κλεισμένος στο διαμέρισμα μου έψαχνα στην οθόνη του υπολογιστή να βρω εκθέσεις, που όμως οι συνθήκες δεν μου επέτρεπαν να επισκεφτώ. Δεν κοιτούσα μόνο τις κοντινές σε εμένα κλειστές εκθέσεις, κοιτούσα και εκείνες που ήταν πολύ μακριά από την πόλη μου. Σκεφτόμουν ότι όλες είναι εξίσου μη προσβάσιμες κι έτσι είχα επεκτείνει την αναζήτηση μου ταξιδεύοντας νοητικά.

Μια από αυτές τις μακρυνές εκθέσεις που «επισκέφτηκα» ήταν και η ‘Scrivere Disegnando: When Language Seeks Its Other’ στο Centre d’Art Contemporain στη Γενεύη, όπου 92 καλλιτέχνες εξερευνούσαν μέσα από τα έργα τους την σχέση της γραφής με την τέχνη. Αναζήτησα εικόνες, αλλά δεν βρήκα πολλές. Διάβασα το κείμενο της παρουσίασης, κράτησα σημειώσεις και μετά απλώς κατέληξα να κάνω μια μεγάλη παραγγελία βιβλίων για να έχω να διαβάζω την περίοδο του εγκλεισμού. Είχα καταλήξει πως η ανάγνωση βιβλίων ήταν και ο πιο ρεαλιστικός, ή πραγματικός (δεδομένου των συνθηκών) τρόπος να κρατήσω την επαφή μου με την τέχνη.

Ισως θα μου ήταν πιο εύκολο να ανοίξω τον υπολογιστή μου και να βρεθώ ψηφιακά σε ένα χώρο τέχνης. Υπάρχουν πλέον πολύ τρόποι να δει κανείς το εσωτερικό ενός μουσείου και να βρεθεί εικονικά μπροστά σε ένα έργο. Το Google Arts & Culture δίνει τη δυνατότητα της περιήγησης μέσα σε μουσεία καθώς και της παρατήρησης έργων με τρομερή ευκρίνεια, μέσα ακόμα και από ένα κινητό τηλέφωνο. Επίσης το 2020 ήταν η χρονιά που οι χώροι τέχνης πειραματίστηκαν (αναγκαστικά) με τη τεχνολογία του virtual reality. Το V&A Museum για παράδειγμα, σαν κομμάτι της έκθεσης ‘Alice: Curiouser and Curiouser’ που θα ανοίξει φέτος, δίνει την δυνατότητα να «κατεβάσουμε» στους υπολογιστές μας και στην ασφάλεια των σπιτιών μας, την συμπληρωματική ‘Curious Alice’. Πρόκειται για μια εμπειρία virtual reality σε μια ψηφιακή εκδοχή της Χώρας των Θαυμάτων. «Από λαγουδότρυπες σε ψυχοτρόπα μανιτάρια, φλαμίνγκο και σκαντζόχοιρους, η Χώρα των Θαυμάτων είναι ο τέλειος κόσμος να εξερευνήσεις στην εικονική πραγματικότητα» και αντίστροφα.

Όμως τι ωραία που «είδα» τον πίνακα ‘Φουρτουνιασμένη θάλασσα’ του Gustave Courbet μέσα από το βιβλίο ‘Το Οπτικό Νεύρο’ της Μαρία Γκάινσα (εκδόσεις Opera). Η συγγραφέας και κριτικός τέχνης χρησιμοποιεί έναν πίνακα σε κάθε κεφάλαιο ως αφετηρία για να γράψει κάτι. Με το συγκεκριμένο πίνακα θα μιλήσει για τις θαλασσογραφίες, για τον τρόπο που ο Courbet δούλευε τους πίνακές του, για την πρώτη φορά που εκείνη είδε τον πίνακα, αλλά κυρίως θα αναζητήσει μέσα από το έργο την δικιά της σχέση με την θάλασσα. «Μπροστά [στην Φουρτουνιασμένη θάλασσα], η τέχνη εξαφανίζεται και κάτι άλλο παίρνει την θέση της: η ζωή με όλο της το εκκωφαντικό μεγαλείο.»

Η σχέση της γραφής με την τέχνη δεν είναι μια απλή ιστορία και δεν εξαντλείται με τα app της εικονικής πραγματικότητας. Η γραφή μας δίνει πρόσβαση στην τέχνη, όχι μόνο γιατί μας δίνει εργαλεία για την πιο απολαυστική θέαση και ανάλυση της (ὀπως στην περίπτωση του βιβλίου της Γκάινσα), αλλά κυρίως μας δίνει και την δυνατότητα διαλόγου.

Όταν δεν υπήρχαν τα τεχνολογικά μέσα για την απομακρυσμένη θέαση ή της αναπαραγωγής της τέχνης, η γραφή αναλάμβανε συχνά τον ρόλο του ματιού. Μετέφερε τα έργα σε όλους: σε εκείνους που δεν μπορούσαν να δουν από κοντά. Και ήταν μια σχέση από την οποία έβγαιναν όλοι κερδισμένοι. Τα έργα ταξίδευαν μέσα από τις λέξεις και οι λέξεις εισχωρούσαν στην επικράτεια της εικόνας. Κάπου μέσα σε αυτή τη σχέση γεννήθηκε και η κριτική της τέχνης.

TAGS

Στέφανος Παπαδημητρίου

Δείτε όλα τα άρθρα του συντάκτη