Δυο υπαίθριες εκθέσεις έχουν στηθεί στην Αθήνα με αφορμή την επέτειο των 200 χρόνων από την Ελληνική Επανάσταση. Πρόκειται για μια επέτειο που μας βρίσκει σε μια παράξενη συνθήκη. Σήμερα, κάτω από τη σκιά της πανδημίας, οι έννοιες «ελευθερία» και «θάνατος» εμφανίζονται πέρα από το ιστορικό σχήμα που είχαμε συνηθίσει, ως πρότινος, να τους δίνουμε. Πέρα από την αφορμή τους, οι δυο εκθέσεις που επισκέφτηκα έχουν κάποιες ομοιότητες, με κυριότερη πως οι δυο πραγματοποιούνται σε κήπους: η μια στον Εθνικό και η άλλη σε εκείνον του Κέντρου Πολιτισμού του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος. Δυο κήποι με σημαντική συμβολική σημασία, καθώς ανήκουν στα δυο άκρα της επετείου: στο τότε και στο τώρα.
Η πρώτη έκθεση που επισκέφτηκα διοργανώνεται από το Ίδρυμα Σύλβιας Ιωάννου, το Εθνικό Ιστορικό Μουσείο και το Δήμο Αθηναίων. Φέρει τον τίτλο «Η Ιστορία έχει πρόσωπο» και παρουσιάζει 22 σημαντικά για την επανάσταση πρόσωπα, όπως τα ζωγράφισε ο Benjamin Mary, διπλωματικός αντιπρόσωπος του Βελγίου στην Ελλάδα. Κάποια από τα σχέδια αυτά έχουν ενδιαφέρον, κυρίως αρχειακό. Εφόσον βέβαια σταματήσει κανείς για να τα δει. Βρίσκονται κρεμασμένα εξωτερικά του Εθνικού Κήπου, σε ένα κεντρικό σημείο όπου η διέλευση γίνεται κυρίως από περαστικούς και αυτοκίνητα. Ελάχιστοι σταματούν για να τα κοιτάξουν.
Τα πρόσωπα του Benjamin Mary είναι κουρασμένα. Οι ήρωες είναι γερασμένοι (ζωγραφίστηκαν μεταξύ 1839 και 1844) και τριγύρω έχει πολύ φασαρία. Μπροστά τους περνούν οι εύζωνες. Σε κοντινή απόσταση προετοιμασίες για την στρατιωτική παρέλαση. Λίγα μέτρα δίπλα από τις εικόνες είναι τοποθετημένη μια ομάδα ενόπλων αστυνομικών, μπροστά τους λουλούδια για τον νεκρό του πρόσφατου αυτοκινητιστικού που συνέβη εκεί. Πολύς θάνατος, λίγη ελευθερία. Η πιο ειλικρινής εικόνα της έκθεσης είναι η προσωπογραφία του ανωνύμου τυφλού άνδρα από τη Σύρο, που με κλειστά τα μάτια προσπαθεί να αναπαυτεί.
Ανεβαίνοντας τον λόφο των κήπων του ΚΠΙΣΝ κάποιος μπορεί να βρει λίγη ηρεμία. Εκεί, στα Νότια Μονοπάτια, όπως ονομάζονται, συνάντησα τους «Διερχόμενους» του Γιώργου Ξένου. Όταν πλησίαζα είχε αρχίσει να βρέχει και φυσούσε αρκετά, με αποτέλεσμα οι σιδερένιες μορφές να πάλλονται ελαφρά. Φαίνεται να έχουν φυτρώσει και αυτές όπως τα διάφορα άλλα φυτά του κήπου. Τα περιγράμματα αυτά δεν έχουν πρόσωπα, αλλά κοιτούν προς όλες τις κατευθύνσεις. Σε κάποια σημεία μοιάζει να σχηματίζουν ομάδες, να συνομιλούν. Ο δυνατός αέρας δεν με αφήνει να ακούσω. Ή μπορεί πάλι, έτσι να ψιθυρίζουν. Το τοπίο αυτό, στο οποίο νιώθω πως συμμετέχω και εγώ ως διερχόμενος, αλλάζει συνεχώς. Είμαι σίγουρος πως αν το επισκεφτώ μια άλλη ημέρα και ώρα θα βρεθώ μπροστά σε μια διαφορετική εικόνα. Το μόνο που δεν αλλάζει είναι η αίσθηση του κενού που σε κάνει να σταθείς για ένα λεπτό και να αναλογιστείς την θέση που βρίσκεσαι. Κατεβαίνω λίγο πιο κάτω για να βρω το δεύτερο έργο του Γιώργου Ξένου, τις «Επτά Πύλες». Και εδώ υπάρχουν οι κενές μορφές που συνάντησα πριν λίγο, όμως το σκηνικό μοιάζει πιο θεατρικό. Οι «Ήρωες» στέκονται μπροστά από μεγάλες μισάνοιχτες πόρτες που καλούνται να περάσουν. Άλλωστε έτσι έχουμε μάθει να βλέπουμε την ιστορία: σαν μια σειρά από περάσματα. Το ζήτημα είναι πως η ιστορία δεν έχει πρόσωπο. Οι «Ήρωες» έχουν.
Η έκθεση “Η ιστορία έχει πρόσωπο” στον Εθνικό Κήπο θα διαρκέσει έως τις 4 Απριλίου, ενώ οι εκθέσεις «Διερχόμενοι» και «Επτά Πύλες» στο ΚΠΙΣΝ μέχρι τις 31 Μαϊου.
TAGS
