Μαρία Τσάγκαρη #loveshots or collected histories of an infinite longing, 2020. Παραχώρηση της καλλιτέχνιδας.

Instagram Art

Καταμετρώντας στην αρχή του 2020 περίπου ένα δισεκατομμύριο χρήστες ανά μήνα, γιορτάζει 10 χρόνια λειτουργίας, με τα frames του να γεμίζουν και από εικόνες του κόσμου της τέχνης

 

Η δημοφιλής εφαρμογή κοινωνικής δικτύωσης που ξεκίνησε την πορεία της προωθώντας τον «άμεσο» διαμοιρασμό στιγμών της καθημερινότητας, πλέον κατακλύζεται από προσεκτικά επιμελημένους λογαριασμούς, με λήψεις που δεν αφήνουν να εισχωρήσει εύκολα το τυχαίο. Ανάμεσά τους και αυτοί των επαγγελματιών της τέχνης –καλλιτεχνών, επιμελητών, γκαλερί, μουσείων –, οι οποίοι ήδη από το 2017 μετατόπισαν την προτίμησή τους από το facebook στο Instagram προκειμένου να παρουσιάσουν τη δουλειά τους, να ακολουθήσουν πρόσωπα και τάσεις, να αναζητήσουν δικτύωση, ακόμα και να καλλιεργήσουν το έδαφος ενός δυνητικού διαδικτυακού πεδίου αμεσότερης προβολής και αγοράς, ιδίως για ανεξάρτητους καλλιτέχνες, συμβούλους και μικρότερης εμβέλειας αίθουσες τέχνης.

 

Το βλέμμα μέσα από την οθόνη

Ακόμα κι αν προς το παρόν αποτελεί πλατφόρμα περιορισμένων πραγματικών πωλήσεων για τον κόσμο των συλλεκτών, σύμφωνα με την έρευνα της UBS και της Art Basel για το 2020, η καταλυτική επιρροή του αφορά στην ικανότητά του να δεσμεύει το ενδιαφέρον και να διαμορφώνει προτιμήσεις. Οι πολιτιστικοί οργανισμοί αντιλήφθηκαν γρήγορα αυτή τη νέα πραγματικότητα της δύναμης της φωτογραφίας και της άμεσης κοινοποίησής της. Έτσι, στην πλειονότητά τους αποδέχθηκαν ότι οι οθόνες των έξυπνων κινητών αποτελούν μια «προέκταση» του βλέμματος του θεατή και προσαρμόστηκαν στους νέους όρους καταγραφής και επικοινωνίας των πολιτιστικών εμπειριών μέσω των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Ενδεικτικά παραδείγματα αυτής της εξαιρετικής προβολής εκθέσεων μέσω του Instagram, που προμήνυαν τη δυναμική του μέσου σε εκθεσιακούς χώρους, αποτέλεσαν η έκθεση του James Turrell στο Guggenheim (2013), η εγκατάσταση Rain Room των Random International στο MoMA PS1 (2013), όπως και τα Infinity Rooms της Yayoi Kusama (I who have arrived in heaven, Zwirner Gallery, 2013 και 2019 / Narcissus Garden, εγκατάσταση για την έκθεση Yayoi Kusama, In infinity στο Moderna Museet στη Στοκχόλμη, 2016).

Αυτή η νέα εμπειρία θέασης κάθε έκθεσης ως βιώματος που μοιράζεται ο θεατής στον κόσμο του διαδικτύου παρουσιάζει τα οφέλη της φιλικότερης επικοινωνίας, της διάδρασης και της ενδυνάμωσης της σύνδεσης με το φιλότεχνο κοινό, ενώ παράλληλα προωθεί την εικόνα και το αποτύπωμα των πολιτιστικών οργανισμών σε μέρη μακριά από τις καλλιτεχνικές μητροπόλεις ή/και σε μη προνομιούχα κοινά.

Σύντομα, όμως, εκθέσεις που αναπαράγονται μέσα από θεαματικά ελκυστικές φωτογραφίες στο Instagram οδήγησαν και στο ερώτημα του κατά πόσο σχεδιάζονται κυρίως με γνώμονα τη μαζική ψηφιακή «αναμετάδοσή» τους στο συγκεκριμένο μέσο κοινωνικής δικτύωσης. Στο επίκεντρο αυτής της συζήτησης βρέθηκε η έκθεση Wonder στη  Renwick Gallery του Smithsonian στην Ουάσιγκτον το 2015. Οι φωτογραφίες από τις εννέα οπτικά θελκτικές και ειδικά δημιουργημένες για το χώρο εγκαταστάσεις της πυροδότησαν την επισκεψιμότητα, αλλά και την κριτική σχετικά με την πρόθεση του επιμελητή να οργανώσει μία έκθεση ειδικά διαμορφωμένη για το Instagram. Παρότι ο επικεφαλής επιμελητής της Renwick, Nicholas Bell, σε δημοσίευμα των New York Times την περιέγραψε ως «παράδεισο των selfies» ενθαρρύνοντας τη φωτογράφισή της, η Sara Snyder, υπεύθυνη δημοσίων σχέσεων και ψηφιακής στρατηγικής του ιδρύματος, τόνιζε σε συνέντευξή της στην The Art Newspaper το 2019 ότι αυτό το «από-στόμα-σε-στόμα οπτικό αποτέλεσμα» είχε για τους εργαζόμενους του μουσείου μετασχηματιστική αξία, καθώς μέσα από τα σχόλια στο Instagram «ήταν τόσο ενδιαφέρον το να κρυφακούς τη συζήτηση για το τι σήμαινε πραγματικά η έκθεση για τους θεατές και πώς ένιωσαν αυτή την εμπειρία».

Άλλωστε, η αξία της τέχνης ως διαμορφωτική εμπειρία μέσα από την οποία ο θεατής βλέπει, αντιλαμβάνεται και αντιπαραβάλει απόψεις για τον κόσμο αποτελεί και την ασπίδα προστασίας του καλλιτεχνικού χώρου, όταν γίνεται η σύγκριση γοητευτικών φωτογραφικά επιμελημένων εκθέσεων με άλλες σε μουσεία made-for-Instagram, όπως για παράδειγμα το Museum of Ice Cream και το Color Factory στη Νέα Υόρκη. Εκεί, θεματικοί χώροι και εγκαταστάσεις σχεδιασμένοι από καλλιτέχνες ενισχύονται από λεπτομέρειες όπως τέλειος φωτισμός, πολύχρωμα φόντα και διαδραστικά props, προκειμένου να προσφέρουν μια τέλεια οπτική εμπειρία προς μεταφορά στην ινσταγκραμική κορνίζα.

Eleanor Lines «Aegis», 2020, μεταξοτυπία σε ύφασμα 245×160 εκ , απο το προτζεκτ Athenslaundry-bougada

Πλατφόρμα δημιουργίας

To Instagram δεν αποτελεί, όμως, μόνο ένα διευρυμένο οπτικό φόρουμ προβολής και συζήτησης για την τέχνη· για μια σειρά από καλλιτέχνες λειτουργεί ως πεδίο έμπνευσης με επίδραση στη διαδικασία δημιουργίας ενός έργου τέχνης. Ο φωτογράφος Hank Willis Thomas, παραδείγματος χάριν, θεωρεί ότι η ευκολία που χαρίζει στην καταγραφή διαφορετικών στιγμών, του προσφέρει τη δυνατότητα μιας διαρκούς έρευνας της οπτικής κουλτούρας της καθημερινότητας με ανθρωπολογική αξία. Για την εικαστικό και συγγραφέα Frances Stark, ο λογαριασμός της δεν σχετίζεται με τον κόσμο των selfies, αλλά λειτουργεί ως ψηφιακό μπλοκ προσχεδίων για το έργο της. Μία από τις πιο δυναμικές οικειοποιήσεις του μέσου ανήκει στον καλλιτέχνη Richard Prince, με τη σειρά New Portraits να συγκροτείται μέσα από την επανεκτύπωση φωτογραφιών χρηστών του Instagram, δίχως πρότερα να ζητηθεί άδειά τους, και με μόνη παρέμβαση προσωπικά του σχόλια. Η έκθεσή τους (Gagosian Gallery, Νέα Υόρκη, 2014 / Blum & Poe, Τόκιο, 2015 / Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης Ντιτρόιτ, 2019-20), εκτός από το «κλασικό» ζήτημα σχετικά με το αν αποτελεί η επανάχρηση αυτή πρωτότυπη καλλιτεχνική δημιουργία, έφερε στο προσκήνιο και τον κρίσιμο διάλογο αναφορικά με την ύπαρξη ιδιωτικότητας στο διαδίκτυο και με το δικαίωμα της ιδιοκτησίας στον ψηφιακό κόσμο.

 

Από το δημόσιο χώρο στη δημόσια σφαίρα

Η οικειοποίηση του Instagram στην καλλιτεχνική δημιουργία αναδεικνύει και τις διαφορετικές διαστάσεις που μπορεί να λάβει ως πεδίο της δημόσιας σφαίρας, όπου ο φυσικός δημόσιος χώρος «επεκτείνεται» και το έργο υλοποιείται με δυνατότητα αλληλεπίδρασης με το κοινό. Προς αυτή την κατεύθυνση, κινείται η δουλειά της Μαρίας Τσάγκαρη #loveshots, or collected histories of an infinite longing: ένα συμμετοχικό πρότζεκτ που ξεκίνησε από το Πάρκο Ελευθερίας (Οκτώβριος 2020), όπου οι επισκέπτες έλαβαν ένα φάκελο που περιέχει ένα διάφανο καρέ με μία φράση σεναρίου μίας ερωτικής ιστορίας με σκοπό να δώσουν την προσωπική τους ερμηνεία στο κείμενο με εικόνες που επιλέγουν. Οι συμμετέχοντες ανέβασαν τη φωτογραφία κάθε καρέ στο @loveshots_artproject με τα hashtags του πρότζεκτ, προσφέροντάς του συνοχή και αέναη ζωή μέσα από την ψηφιακή συνύπαρξη των πολλαπλών αυτών εκδοχών.

Στην έκθεση Less than 300 dpi, Σινεμά 15 δευτερολέπτων, που εκτέθηκε εξ ολοκλήρου στο Instagram, η καλλιτεχνική ομάδα 3 137 παρουσίασε μία σπονδυλωτή αφήγηση μέσα από εικόνες-έργα προσκεκλημένων καλλιτεχνών (ATH Kids, Πέννυ Κολιοπούλου, Σάντρα-Οντέτ Κυπριωτάκη, Ahmet Ogut, Joshua Olsthoorn, Εύα Στεφανή, VASKOS – Βασίλης Νούλας+Κώστας Τζιμούλης, Δάφνη Χαιρετάκη) που έφτιαξαν τα δικά τους κινηματογραφικά τρικάκια για τα σύγχρονα media· μία πειραματική μορφή προβολής που, όπως αναφέρουν οι οργανωτές της, «οι ραγδαίες εξελίξεις στη δημόσια υγεία, η κοινωνική αποστασιοποίηση και η κυριαρχία των ψηφιακών μέσων στην επικοινωνία, την εργασία και τη διασκέδαση, την κάνει ακόμα πιο επίκαιρη».

Τέλος, μέσα από το εγχείρημα Athens Laundry-Bougada (29/10-22/12, επιμέλεια Θεοδώρα Μαλάμου), οι φωτογραφίες απλωμένων ρούχων σε προσόψεις κτιρίων και εμβόλιμων έργων καλλιτεχνών σε μπαλκόνια (Μαρία Βαρελά, Μαρίνα Βελησιώτη, The Callas, Μαριλία Κολυμπίρη, Σοφία Κουλουκούρη, Eleanor Lines, Θεοδώρα Μαλάμου, Ειρήνη Μπαχλιτζανάκη, Ίρις Πλαϊτάκη) προβάλλουν χαρακτηριστικές όψεις της πόλης σε γειτονιές γύρω από την πλατεία Βικτωρίας, από το Σταθμό Λαρίσης και τον Άγιο Παύλο, την πλατεία Αττικής, τον Άγιο Παντελεήμονα μέχρι τις αρχές της Κυψέλης. Μια εναλλακτική χαρτογράφηση της αστικής καθημερινότητας που «τρέχει» δίπλα μας, καταγράφεται οπτικά στους social media λογαριασμούς του πρότζεκτ (@athenslaundry_bougada) σε εβδομαδιαία βάση.

 

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη έκδοση των “Νέων της Τέχνης” τον Νοέμβριο του 2020 (τεύχος 252).

TAGS
Εργαστήριο Συντήρησης & Αποκατάστασης