“Come to me, Paradise”, Stephanie Comilang, 2017 (screenhot από το trailer @cometomeparadise.com)

To μέλλον που βρίσκεται ήδη εδώ

Ο Στέφανος Παπαδημητρίου γράφει για τη διαδικτυακή συζήτηση που διοργάνωσε το Art Basel με αφορμή την έκθεση «Age of You: The Extreme Self».

 

Όταν η τέχνη αναφέρεται στο μέλλον και «προβληματίζεται» για αυτό,  υπάρχει πάντα η παγίδα της δυστοπικής ή/και ουτοπικής εικασίας, και πώς φαντάζεται ή φαντασιώνεται κάποιος αυτή την επικείμενη πραγματικότητα. Το έχουμε δει να συμβαίνει, για παράδειγμα, στην περίπτωση του της Bio-Art ή παλιότερα με αυτή του Futurismo. Τι συμβαίνει όμως όταν το μέλλον έχει ήδη εισβάλλει στο παρόν; Αυτό το ερώτημα θα μπορούσαμε να πούμε πως είναι ο πυρήνας του βιβλίου The Extreme Self: The Age of You και της έκθεσης Age of You: a kaleidoscopic exploration of the extreme self των συγγραφέων/επιμελητών Shumon Basar, Douglas Coupland και Hans Ulrich Obrist.

Στην πρόσφατη ομιλία (live broadcast) που διοργάνωσε το Art Basel με αφορμή την έκθεση και το βιβλίο,  ο Shumon Basar, ένας από τους συγγραφείς, και τρεις από τους περίπου 70 καλλιτέχνες που συμμετέχουν στην έκθεση έθεσαν μερικά ενδιαφέροντα ζητήματα σχετικά με αυτή τη σύμπτυξη παρόντος και μέλλοντος που βιώνουμε. Με τη λέξη “Proceleration”(μια «τεχνητἠ» λέξη που οι συνεπιμελητές έχουν δημιουργήσει, και που μπορεί να αποδοθεί ως «η επιτάχυνση της επιτάχυνσης») προσπαθούν να ερμηνεύσουν την πραγματικότητα που βιώνουμε: μια πραγματικότητα κατά την οποία ο εξελίξεις μας προλαβαίνουν χωρίς να έχουμε αρκετό χρόνο να τις επεξεργαστούμε και να προσαρμοστούμε αναλόγως, τόσο σε επίπεδο προσωπικό όσο και κοινωνικό. Δεν είναι μια παράλογη ιδέα αν αναλογιστεί κανείς την πραγματικότητα της Covid-19 εποχής που βιώνουμε σήμερα και που ήδη άλλαξε (και συνεχίζει να αλλάζει) τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε έννοιες όπως ο δημόσιος χώρος, τα προσωπικά δικαιώματα και η συλλογικότητα.

Η έκθεση, που λαμβάνει χώρα στο Jameel Arts Centre του Dubai (29 Ιανουαρίου  ἐως 12 Αυγούστου 2021), είναι μια πιο ενημερωμένη εκδοχή εκείνης που είχε προηγηθεί στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης του Toronto πριν το ξέσπασμα της πανδημίας. Φαίνεται όμως πως οι νέες συνθήκες έδωσαν την αφορμή αλλά και την επιβεβαίωση για να μιλήσουν για τον τρόπο που αυτό το επεμβατικό μέλλον μας έχει επηρεάσει.

Βρήκα ουσιαστικά επίκαιρο τον τρόπο που η Stephanie Comilang χαρακτήρισε το έργο της, Come to me, Paradise, ως ένα ντοκιμαντέρ επιστημονικής φαντασίας. Μπορεί να ακούγεται ως συνδυασμός αντικρουόμενων αφηγηματικών ειδών, όμως ίσως να είναι αυτό που το καθιστά τόσο επίκαιρο. Πέρα από είδη και κατηγοριοποιήσεις, το video για το οποίο μίλησε αφηγείται τον τρόπο που οι γυναίκες μετανάστριες από τις Φιλιππίνες που εργάζονται στο Hong Kong αναζητούν και δημιουργούν τον δικό τους χώρο, τόσο με τρόπο φυσικό (μέσα στο δημόσιο χώρο της πόλης), όσο και ψηφιακά (μέσω των κινητών τηλεφώνων). Πρόκειται για μια ρεαλιστική πραγματικότητα επιστημονικής φαντασίας που όλοι γνωρίσαμε καλά τον τελευταίο χρόνο.

 

Screenshot από τη συζήτηση Age of You: The Extreme Self @youtube

Αυτή η αναζήτηση χώρου αντικατοπτρίζεται επίσης στην έννοια του «εαυτού» και του σώματος, ιδιαίτερα στην «ακραία» εκδοχή της, ειδικά αν αναλογιστούμε την «εφεύρεση» του ψηφιακού μας εαυτού που καλούμαστε να υποδυθούμε, να αναπαράγουμε και να συντηρήσουμε διαδικτυακά. Το έργο των Sin Wai Kin, καλλιτέχνη που προσπαθεί να ξεφύγει και να καταρρίψει τη δυαδική αντιμετώπιση του φύλου και της πραγματικότητας και ήταν παλαιότερα γνωστοί ως Victoria Sin, με τίτλο Illocutionary Utterances χρησιμοποιεί το drag για να εξερευνήσει τη σχέση σώματος και γλώσσας. «Σίγουρα [το drag] ήταν ένας τρόπος να δημιουργήσω χώρο και την ίδια στιγμή να χρησιμοποιήσω μια διαφορετική γλώσσα για εμένα», όπως είπε. Σε αυτό βοηθάει η θεατρικότητα του drag που στο συγκεκριμένο έργο, μέσω της υπερβολικής κίνησης του στόματος θέλει να τονίσει πως η γλώσσα «μας διαμορφώνει» και δημιουργεί τον χώρο μας.

Μιλώντας για χώρο (έννοια που τελικά φαίνεται να απασχολεί όλους τους καλλιτέχνες ιδιαίτερα), ο Heman Chong ο τρίτος καλλιτέχνης που συμμετείχε στην ομιλία, έκανε λόγο για μια διαφορετική πτυχή του δημόσιου χώρου. Αναφερόμενος στο έργο του Foreign Affairs, ένα έργο για το οποίο φωτογράφησε πάνω από 350 πρεσβείες αναζητώντας κυριολεκτικά τις πίσω πόρτες τους, έθιξε το ζήτημα της διαφάνειας. «Όσο και αν θα θέλαμε να επικαλούμαστε την διαφάνεια στην καθημερινότητα μας και στον τρόπο που αντιμετωπίζουμε την πολιτική, το μεγαλύτερο μέρος θάβεται και κοιτάζεται κάτω από όλα αυτά τα διαφορετικά επίπεδα υποδομών, συστημάτων και κωδίκων». Πρόκειται για μια πραγματικότητα που οι περίοδοι κρίσεων, όπως αυτή της πανδημίας αναδεικνύουν. Ο τρόπος τελικά που λειτούργησαν τα κράτη, για παράδειγμα με τον ανταγωνισμό στην αγορά εμβολίων, απομυθοποίησε το ιδανικό της διαφάνειας μεταξύ κρατών και μεγάλων φαρμακευτικών εταιριών.

Όλα αυτά είναι φυσικά συζητήσεις που προκύπτουν μέσα από τα έργα της έκθεσης και το βιβλίο. Ακούγοντας όμως αυτή τη συζήτηση νιώθει κανείς, ή καλύτερα συνειδητοποιεί ότι αυτό το μέλλον που μας επισκέφτηκε απότομα έφερε στην επιφάνεια προβλήματα που κρύβονταν πολύ καλά στο παρόν μας.

TAGS
Εργαστήριο Συντήρησης & Αποκατάστασης