Olafur Eliasson: «In Real Life» (2020 – 2021), Guggenheim Bilbao H ιδέα της οικολογίας και ενός «πράσινου» τρόπου ζωής γίνονται ολοένα και πιο δημοφιλείς, και ο κόσμος της τέχνης δεν θα μπορούσε να μείνει ανεπηρέαστος.
Καθώς οι άνθρωποι σε όλο τον κόσμο συνειδητοποιούν τη συλλογική ανάγκη να προστατεύσουμε τη Γη και αποκτούν παγκόσμια συνείδηση, βλέπουμε όλο και περισσότερους καλλιτέχνες να αγκαλιάζουν αυτή την ιδέα και να εργάζονται στον τομέα της βιώσιμης τέχνης. Ενώ καλλιτέχνες όπως ο Olafur Eliasson και ο Sebastião Salgado έχουν εδώ και πολύ καιρό θίξει την ανάγκη της κοινωνίας να αντιμετωπίσει την κλιματική κρίση, ο τομέας των τεχνών εξετάζει επιτέλους τη δική του συμβολή σε αυτό.
O οίκος Christie’s, ο οποίος εδώ και αρκετό καιρό ακολουθεί μια οικολογική στρατηγική. Με ανακοίνωσή του, τον Μάρτιο του 2021, ο οίκος δεσμεύτηκε να μεταβεί σε πιο βιώσιμες δραστηριότητες, με στόχο να καταστήσει όλες τις διεργασίες του απόλυτα συμβατές έως το 2030. Η εταιρεία αποφάσισε να μειώσει κατά 50% τις εκπομπές άνθρακα, επιτυγχάνοντας εκτροπή των αποβλήτων της από τους χώρους υγειονομικής ταφής κατά 90% και παρέχοντας στους πελάτες της συσκευασίες και έντυπο υλικό 100% ανακυκλώσιμο. Ειδικά όσον αφορά το έντυπο υλικό, η ψηφιοποίηση έχει προχωρήσει σε μεγάλο βαθμό και η παρουσίαση κάποιων εγγράφων σε χαρτί έχει μειωθεί στα απολύτως απαραίτητα.
Αυτή τη φορά, ο διεθνής οίκος συμπράττει με τον μη κερδοσκοπικό οργανισμό ChangeNOW Communities για την πρώτη δημοπρασία έργων βιώσιμης τέχνης που θα πραγματοποιηθεί δικτυακά την Παρασκευή 28 Μαΐου. Ο οργανισμός, που ιδρύθηκε το 2017 και αποστολή του είναι να προτείνει λύσεις και νέα μοντέλα για την αντιμετώπιση σημαντικών περιβαλλοντικών και κοινωνικών καταστάσεων έκτακτης ανάγκης, διοργανώνει την ετήσια διάσκεψη ChangeNOW, το μεγαλύτερο διεθνές γεγονός για την προστασία του πλανήτη.
Στη φετινή, τέταρτη, διοργάνωση που διεξάγεται ψηφιακά από τις 27 έως τις 29 Μαΐου, εντάσσεται και η δημοπρασία “Art For Change at ChangeNOW”. Με τη συνδρομή του διεθνούς οίκου από το Παρίσι, στη δημοπρασία θα διατεθούν 16 έργα σύγχρονης τέχνης Γάλλων και διεθνών καλλιτεχνών όπως οι: Caroline Desnoëttes, Rachel Marks, Jesu Moratiel, Célestine Peuchot, Linda Sanchez κ.α. Κοινός παρονομαστής των έργων είναι η παρουσίαση μια νέας προοπτικής για την αξία των υλικών και τον κύκλο ζωής τους και οι τιμές τους κυμαίνονται από €3.000 έως €20.000. Το ποσό που θα συγκεντρωθεί θα διατεθεί, από τον οργανισμό ChangeNOW Communities, στους καλλιτέχνες που συμμετέχουν και τις γκαλερί τους για την υποστήριξη και την ενθάρρυνση της εικαστικής δημιουργίας χαμηλών εκπομπών άνθρακα.
Τι είναι όμως η βιώσιμη τέχνη και γιατί γίνεται τόση συζήτηση γι αυτή;
Ορισμένοι καλλιτέχνες την ορίζουν ως έργο τέχνης που ασχολείται ή επικρίνει περιβαλλοντικά ζητήματα, ενώ άλλοι καλλιτέχνες χαρακτηρίζονται eco-artists επειδή τα υλικά και οι πρακτικές τους έχουν ‘πράσινο’ αποτύπωμα ή χρησιμοποιούν ανακυκλωμένα υλικά.
Σε γενικές γραμμές, τρείς είναι οι κύριες μορφές βιώσιμης τέχνης· η οικολογική τέχνη, η land art και το upcycling. Ο όρος της οικολογικής τέχνης χρησιμοποιήθηκε πρώτη φορά τη δεκαετία του 1990, αν και κάποια πρώιμα παραδείγματα χρονολογούνται από τη δεκαετία του 1960. Η οικολογική τέχνη διαφέρει ελαφρώς από πολλές άλλες μορφές βιώσιμης τέχνης, λόγω της έντονης εστίασης στην αποκατάσταση και τον ακτιβισμό. Σε αντίθεση με άλλα έργα τέχνης που απλώς υπογραμμίζουν μια αυξανόμενη ανησυχία, αυτό το κίνημα επιδιώκει να βελτιώσει κάποια πτυχή της, έστω και μικρή. Από την άλλη, η Land art, ή όπως αλλιώς είναι γνωστή Earth art, Eco art και Earth works, εμφανίστηκε για πρώτη φορά ως απόρροια του κινήματος της Conceptual Art του 1960 και του 1970. Οι καλλιτέχνες της Land art, όπως ο Robert Smithson, χρησιμοποιούν υλικά που προέρχονται από τη φύση ώστε τα έργα τέχνης να γίνονται ένα με το φυσικό περιβάλλον, και συχνά δημιουργούνται σε απομακρυσμένες τοποθεσίες για να τονίσουν περαιτέρω τη δύναμη και την ομορφιά της φύσης. Το upcycling, η πιο δημοφιλής μορφή βιώσιμης τέχνης τα τελευταία χρόνια, αφορά έργα που δημιουργήθηκαν από υλικά που θεωρήθηκαν άχρηστα, ανεπιθύμητα ή κατεστραμμένα. Σε μεγάλο βαθμό εξαιτίας του αυξανόμενης συσσώρευσης πλαστικών απορριμμάτων, οι καλλιτέχνες χρησιμοποιούν στα έργα τους υλικά που διαφορετικά θα ήταν σε χώρους υγειονομικής ταφής.
Μια εύλογη απορία που μπορεί να δημιουργηθεί, είναι εάν η συμβολή των έργων βιώσιμης τέχνης είναι τόσο σημαντική για τα περιβαλλοντικά θέματα ώστε να δίνεται ιδιαίτερη έμφαση σε αυτά. Κάποιοι υποστηρίζουν πως πρόκειται για ακόμα μια τάση που οι φορείς της τέχνης εκμεταλλεύονται με σκοπό τη διαφήμιση και το κέρδος. Άλλοι πάλι υπεραμύνονται αυτής της μορφής τέχνης και πιστεύουν πως είναι μια σημαντική παράμετρος για τη μείωση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων του χώρου της τέχνης.
Η αλήθεια είναι πως δεν μπορεί να υπάρξει σαφής και απόλυτη απάντηση. Χωρίς αμφιβολία, η βιώσιμη τέχνη έχει τραβήξει το ενδιαφέρον καλλιτεχνών, θεατών, μουσείων και οίκων δημοπρασιών και έχει να επιδείξει πολύ ενδιαφέροντα έργα που δεν υπολείπονται αισθητικής ή εικαστικής αξίας από εκείνα άλλων ειδών τέχνης. Αντιθέτως, κάποια από αυτά έχουν αφήσει το αποτύπωμά τους στην ιστορία της τέχνης και αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της.
Παρόλα αυτά πιστεύω πως η συμβολή των έργων βιώσιμης τέχνης per se, δεν συμβάλλει σε τόσο μεγάλο βαθμό στη μείωση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος της τέχνης, το οποίο, όπως είναι σαφές, προέρχεται κυρίως από της δραστηριότητες των φορέων της. Σκεφτείτε τον όγκο των απορριμμάτων που αφήνουν πίσω τους οι φουάρ τέχνης, οι εκθέσεις και οι δημοπρασίες αλλά και τη μόλυνση που προκαλείται από τις αδιάκοπες μετακινήσεις των ανθρώπων του χώρου. Σίγουρα, δεν μπορούμε να σταματήσουμε τις διοργανώσεις, ούτε να τις παρακολουθήσουμε ψηφιακά, όπως συνέβη την περίοδο της πανδημίας, καθώς κάτι τέτοιο αφενός επηρεάζει αρνητικά την αγορά, ενώ αφετέρου αφαιρεί ένα μεγάλο κομμάτι της εμπειρίας της τέχνης. Ένα σημαντικό βήμα για τη μείωση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων και του αποτυπώματος άνθρακα του χώρου θα ήταν η υιοθέτηση νέων υλικών και μεθόδων φιλικών προς το περιβάλλον όπως η ηλεκτρονική έκδοση όλου του έντυπου υλικού και η χρήση ανακυκλωμένων υλικών, ακολουθώντας το μοντέλο των Christie’s, αλλά και η ψηφιοποίηση όσο δυνατόν περισσότερων διεργασιών χωρίς την ανάγκη μετακινήσεων. Το ζητούμενο δεν είναι η βιώσιμη τέχνη αλλά ένα βιώσιμο «ικοσύστημα» για την τέχνη.
TAGS
