Η δουλειά του Μιχάλη Ζαχαρία περιστρέφεται γύρω από την κατάπτωση του ουτοπιστικού πνεύματος του μοντερνισμού, ενώ τα έργα του είναι αφηγήσεις, οι οποίες “σχεδιάζονται” ούτως να αποδοθούν πραγματικά γεγονότα με μια άλλοτε κυνική, άλλοτε ειρωνική και σίγουρα ανασκευαστική διάσταση. Θα λέγαμε πως ο Μιχάλης Ζαχαρίας τολμά και ανασκευάζει την ιστορία της τέχνης.
- Ποιες είναι οι βασικές αρχές της εικαστικής σου πρακτικής;
Ο τρόπος με τον οποίο δουλεύω μοιάζει να έχει ταυτιστεί, ή τουλάχιστον να αρχίζει και να τελειώνει, με τον τρόπο που συλλέγω πληροφορίες. Από τα χρόνια που ήμουν στην Σχολή Καλών Τεχνών συνέλεγα μανιωδώς εικόνες, οι περισσότερες ήταν είτε ειδησεογραφικές είτε από τη μαζική κουλτούρα. Μεγαλώνοντας, η αναζήτηση στράφηκε προς την συλλογή πάσης φύσεως πληροφορίας, αρκεί να είναι ηλεκτρονική και προσβάσιμη. Δεν έχω καταλάβει ακόμα γιατί, αλλά αυτό το τελευταίο είναι αρκετά καθοριστικός παράγοντας.
Τελευταία, πυρήνας της δουλειάς μου είναι οι ψευδoαφηγήσεις, βασισμένες σε μικρά ή μεγάλα γεγονότα της πολιτικής ιστορίας και της ιστορίας της τέχνης, τα οποία παραποιώ ώστε να δημιουργήσουν νέα σενάρια με νέες σημασίες. Εκείνο που χαρακτηρίζει αρκετά όλη αυτή τη διαδικασία παραγωγής τέτοιων φαντασιακών αφηγήσεων είναι η χρήση πρωτογενούς υλικού από το διαδίκτυο και η χρήση ψηφιακών εργαλείων για την χειραγώγηση του. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα το στούντιο μου να είναι στην πραγματικότητα ο υπολογιστής μου. Όλα μου τα έργα προσχεδιάζονται, εξελίσσονται και οριστικοποιούνται εκεί, παρότι τελικά εκτυπώνονται ή κατασκευάζονται.
Είναι αρκετά αστείο το γεγονός πως αν και διατηρώ και κανονικό εργαστήριο, πρακτικά είναι αποθήκη, καθώς ελάχιστες φορές έχει χρειαστεί να πάω για να φτιάξω κάτι-σε απόλυτη αντίθεση με τη συγκάτοικο μου στο εργαστήριο Νάνα Σαχίνη, η οποία δουλεύει πάρα πολύ στον χώρο. Αυτός είναι βέβαια και ο λόγος που ταιριάζουμε, αν και έτσι δεν βλεπόμαστε όσο θα θέλαμε.
- Από πού αντλείς έμπνευση;
Κατά συντριπτική πλειοψηφία, η πρόσφατη δουλειά μου εμπνέεται από την αποτυχία των πρωτοποριών και των ουτοπιών του 20ου αιώνα και το πως αυτή η αποτυχία συντελείται ή επικυρώνεται από την κυνικότητα και τον κομφορμισμό ενός μεγάλου μέρους του μεταμοντερνισμού. Θα έλεγα ότι σίγουρα με εμπνέουν καταστάσεις είτε σύγκρουσης, είτε συγχώνευσης αυτών των δύο, και πάνω σε αυτό μου αρέσει να κινούμαι. Από κει και πέρα οι ιστορικές μνήμες, συνδυαστικά με την ιστορία της τέχνης πάντα είναι στο επίκεντρο αυτών που με ενδιαφέρουν. Πιο πολύ με κεντρίζουν μικρογεγονότα, κάπως ξεχασμένα ή σχετικά άγνωστα, που να έχουν μια λανθάνουσα σημασιολογική υπόσταση, oύτως ώστε με την μεταφορά τους σε άλλο συγκείμενο αυτή να ενισχύεται. Ψάχνω συνήθως για εικόνες ή ιστορίες που να είναι, ή να μπορούν να γίνουν, παραβολές πάνω στις αντιφάσεις μοντέρνου-μεταμοντέρνου, στην έως τώρα ανέφικτη υπόσταση της ουτοπίας και στο πως την αντιλαμβανόμαστε σήμερα.
- Με τι καταπιάνεσαι αυτή την περίοδο;
Τις τελευταίες μέρες ασχολούμαι με την ατομική μου έκθεση “Authentically Appealing” που θα πραγματοποιηθεί στο Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης Ιλεάνα Τούντα από τις 17 Ιουνίου έως τις 31 Ιουλίου, η οποία επειδή αρχίζει σε λίγες μέρες έχει παγώσει όλα τα άλλα.
Τον τελευταίο καιρό πάντως, έχω ασχοληθεί αρκετά με την συνέχιση ενός μεγάλου, και αποτελούμενου από επιμέρους κομμάτια project, σχετικού με μοντερνιστική αρχιτεκτονική, τα οποία παρακλάδια του δουλεύω αρκετά χρόνια, όποτε βρίσκω χρόνο ανάμεσα σε άλλες τυπικές ή μη υποχρεώσεις.
Τον προηγούμενο μήνα είχα και την ευχαρίστηση να συμμετάσχω στην online έκθεση “Schrödinger’s Revolution“, με μια εξαιρετική ομάδα καλλιτεχνών, η οποία τρέχει ακόμα και έγινε στα πλαίσια του #OccupyAtopos2021, ως προοίμιο για την επερχόμενη έκθεση “#RevoltingBodies” σε επιμέλεια Αλέξη Φιδετζή. Σε αυτήν βρήκα την ευκαιρία να κάνω ένα online project/archive αφιερωμένο στο MOMAS του Martin Kippenberger, κάτι που ήθελα αρκετό καιρό τώρα, καθώς μια τέτοια μορφή υλοποίησης και διαχείρισης υλικού θεωρώ πως μετουσιώνει ιδανικά την πρακτική και τον τρόπο δουλειάς μου.
- Πώς έχει επηρεάσει η κατάσταση που ζούμε τη δουλειά σου; Ποιοι είναι οι τρόποι διαφυγής σου;
Αν μου έλεγε κάποιος πριν λίγα χρόνια ότι θα γινόταν όλο αυτό, μάλλον θα χασκογελούσα θεωρώντας ότι θα περάσω πολύ ευχάριστα την καραντίνα δουλεύοντας και παίζοντας videogames. Στην πραγματικότητα, όλη η τελευταία περίοδος ήταν τρομερά δύσκολη, φορτισμένη έντονα με μια συνεχή ανησυχία, φόβο, τρομερό άγχος εγκλεισμού και ήταν εν τέλει τελείως αντιπαραγωγική και απόλυτα επιβλαβής ψυχοσωματικά.
Μου έλειψαν πάρα πολύ τα μαθήματα με φυσική παρουσία και η σχολή που δουλεύω. Ειλικρινά ένοιωσα να βγαίνω από το σκοτάδι με το άνοιγμα της εστίασης και την άρση των βασικών απαγορεύσεων-ειδικά το εντελώς παράλογο, ανούσιο και απολυταρχικό μέτρο των SMS-ενώ συνήλθα σχεδόν ολοκληρωτικά με την γλυκιά πίεση για την ατομική. Το μόνο που με ανακούφιζε όλο αυτό το διάστημα είναι ο Αντρέας, αυτός ο διάολος που έχω για παιδί, τις στιγμές που δεν έκανε κάποια εξοργιστική αταξία ή κάτι τρομερά επικίνδυνο.
- Θεωρείς πως η Ελλάδα παρέχει το κατάλληλο περιβάλλον για τους καλλιτέχνες;
Σε καμία περίπτωση δεν μπορούμε να πούμε πως υπάρχει ουσιαστική βοήθεια. Μετρημένοι στα δάχτυλα οι θεσμοί και οι φορείς, ιδιωτικοί και κρατικοί, δεν γίνεται να βοηθήσουν παρά μόνο περιστασιακά ένα μικρό ποσοστό καλλιτεχνών. Οι καλλιτέχνες αλλά και οι χώροι τέχνης μοιάζει να αντιμετωπίζουν συνεχώς μια κατάσταση αρκετά εχθρική θα έλεγα, από τα γενικά(φορολογία, έλλειψη κονδυλίων και περιθωριοποίηση των καλλιτεχνών) μέχρι και τα πιο ειδικά (που είναι η στοχοποίηση του πολιτισμού στη διάρκεια της πανδημίας). Αν και αρκετοί φορείς χρηματοδοτούνται από διάφορα κονδύλια, η αλήθεια είναι ότι είναι λίγοι αναλογικά, τα ποσά που παίρνουν συνήθως επαρκούν μόνο για τα λειτουργικά τους έξοδα και χρειάστηκε μεγάλος αγώνας για να τα αποσπάσουν.
Οι ίδιοι οι καλλιτέχνες μοιάζει να ανταγωνίζονται σκληρά για την έκθεσή τους στο κοινό με ευνοϊκότερους όρους, να αυτοχρηματοδοτούν, στην συντριπτική πλειοψηφία, το έργο τους και να αναγκάζονται να δουλεύουν ως ερασιτέχνες, μια και είναι αδύνατο για τους περισσότερους να έχουν χαρτιά. Αυτό, αν και δεν είναι το χειρότερο από τα παραπάνω, είναι ενδεικτικό της κατάστασης. Σκέφτομαι συχνά πόσο τραγικό είναι να έχουμε αναγνωρισμένες και αναγνωρισμένους καλλιτέχνες, με σημαντικότατο έργο και παρουσία σε εκθέσεις και στην ουσία αυτά τα άτομα να κινούνται στον χώρο τελείως άτυπα, με αποδείξεις δαπάνης σαν να είναι χομπίστες.
- Σχέδια και ευχές για το μέλλον;
Ξεκινάω από την ευχή να επανέλθουμε σε μια κατάσταση όπως πριν την πανδημία. Έχω πραγματική ανάγκη να κάνω την δουλειά μου και να αλληλεπιδρώ με τα άτομα που συνεργάζομαι, τις μαθήτριες και τους μαθητές μας, να βλέπω συχνότερα τα αδέλφια μου, φιλικά πρόσωπα κλπ. Αν και κάπως σχιζοειδής και ανέκαθεν μοναχικός, διαπίστωσα ότι έχω τεράστια ανάγκη τα άτομα που είναι κοντά μου. Από κει και πέρα πιστεύω να σταθώ στα πόδια μου και να συνεχίσω να δουλεύω αυτά που με ενδιαφέρουν, με την φιλοδοξία να καταφέρω να τελειώσω κάποια έργα, ειδικά αυτά που έχουν μείνει “ανοιχτά” αρκετό καιρό τώρα.
TAGS
