© AP Photo Ως κεραυνός όχι τόσο εν αιθρία έπεσε την περασμένη Παρασκευή 10 Ιουλίου η ανακοίνωση του τουρκικού Συμβουλίου της Επικρατείας και του προέδρου της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν για ανάκληση του μνημειακού χαρακτήρα της Αγίας Σοφίας και επαναφορά της σε χώρο θρησκευτικής λατρείας για τους μουσουλμάνους, 85 χρόνια μετά την ανακήρυξή του σε μνημείο από τον Κεμάλ Ατατούρκ.
Το διαβούλευμα είχε γίνει γνωστό αρκετές μέρες πριν και η τελική απόφαση δεν εξέπληξε όσους παρακολουθούσαν στενά τις εξελίξεις στη γείτονα χώρα. Η Art Newspaper ήδη από τον Δεκέμβριο είχε επισημάνει τους κινδύνους που ελλόχευε για την Αγία Σοφία η απόφαση τουρκικού δικαστηρίου τον Νοέμβριο να ξαναγίνει τζαμί η Μονή της Χώρας, γνωστή σήμερα ως Μουσείο Καριγιέ, η οποία φιλοξενεί σημαντικές τοιχογραφίες και αποτελεί εξαιρετικό δείγμα μεσοβυζαντινής αρχιτεκτονικής. Γι’ αυτό, συγκαταλέγεται στον Κατάλογο Μνημείων Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO, όπως και η Αγία Σοφία που πλησιάζει τα 1.500 χρόνια «ζωής» και ήταν «θαύμα» της αρχιτεκτονικής της εποχής της (537 μ.Χ.).
Αν και στην προηγούμενη περίπτωση δεν έγινε κάποια επίσημη τοποθέτηση, αυτήν τη φορά τα αντανακλαστικά της UNESCO ήταν ταχύτατα. Σε δήλωσή της, η γενική διευθύντρια του οργανισμού Audrey Azoulay εξέφρασε τη βαθιά θλίψη της για την απόφαση και την ανησυχία της ότι αυτό θα επηρεάσει τον οικουμενικό χαρακτήρα του μνημείου. Ο Ιμπραήμ Καλίν, εκπρόσωπος τύπου του Τούρκου Προέδρου, ανέφερε σχετικά στο κρατικό πρακτορείο ειδήσεων Anadolu ότι η μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε θρησκευτικό χώρο δε σημαίνει ότι δε θα είναι προσβάσιμη σε επισκέπτες, φέρνοντας ως παράδειγμα, μεταξύ άλλων, την Παναγία των Παρισίων.
Εκτός από πολιτιστικό, όμως, το ζήτημα είναι και θεσμικό, όπως επεσήμανε σε ανακοίνωσή της η Υπουργός Πολιτισμού, Λίνα Μενδώνη, αναφερόμενη στην υποχρέωση των κρατών να ενημερώνουν εκ των προτέρων την UNESCO για οποιαδήποτε αλλαγή στο status των μνημείων που περιλαμβάνονται στον Κατάλογο Μνημείων Παγκόσμιας Κληρονομιάς της. Σε αυτό το πλαίσιο, ο Τούρκος Υπουργός Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου διαβεβαίωσε σήμερα ότι το αρμόδιο υπουργείο θα παρέχει σχετική ενημέρωση για ό,τι γίνει, αν και δεν έχει διευκρινιστεί τι θα γίνει με τα μοναδικής τεχνοτροπίας και αρτιότητας ψηφιδωτά αγγελικών και χριστιανικών μορφών που κοσμούν την Αγία Σοφία, τα οποία, ως εικονικά σύμβολα, δε συμβαδίζουν με τον διάκοσμο ενός ισλαμικού τεμένους. Μέσα στις επόμενες δέκα μέρες που απομένουν έως τις 24 Ιουλίου που θα ανοίξει για πρώτη φορά ο χώρος για μουσουλμανική προσευχή πιθανότατα θα καλυφθούν, αλλά δεν εγγυάται κανείς ότι κάποια στιγμή δε θα σοβατιστούν, όπως είχε γίνει επί Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
Μέχρι και ο Πάπας Φραγκίσκος εξέφρασε τη διαφωνία του με τη μετατροπή του μνημείου σε τζαμί. Ερωτώμενος ο Τσαβούσογλου σχετικά, απάντησε: «Σεβόμαστε τη γνώμη όλων ακόμη κι αν δε συμφωνούμε μαζί της, αλλά απορρίπτουμε κάθετα σχόλια που γίνονται με τρόπο που παραβιάζει τα κυριαρχικά δικαιώματα της Τουρκίας». Εδώ ακριβώς έγκειται το διακύβευμα της όλης υπόθεσης.
Η αξιοποίηση της συμβολικής δύναμης της Αγίας Σοφίας δεν εκπληρώνει απλώς την προεκλογική ατζέντα του Ερντογάν. Ενισχύει το γόητρό του σε μια χρονιά που έχει πληγεί ιδιαίτερα, τόσο από τον συνασπισμό των ευρωπαϊκών δυνάμεων απέναντι στον τρόπο με τον οποίο χειρίστηκε το προσφυγικό, όσο και από την κρίση του κορωνοϊού, η οποία μοιάζει να είναι το τελευταίο καρφί στο φέρετρο της τουρκικής οικονομίας. Διότι παρόλο που ο ναός αποτελεί οικουμενικό μνημείο βαρύνουσας ιστορικής σημασίας, η νομική και θρησκευτική ιδιότητά του παραμένει εσωτερική υπόθεση της Τουρκίας από τη στιγμή που είναι στα εδάφη της και οποιαδήποτε κίνηση, νομική ή άλλη, που θα αμφισβητούσε τη δικαιοδοσία του κράτους στο ζήτημα, θα θεωρείτο πρόκληση ή ακόμη και απειλή εναντίον της τουρκικής κυβέρνησης.
Θα του βγει, λοιπόν, το στοίχημα; Σε διεθνές επίπεδο μπορεί ναι, σε εθνικό επίπεδο μπορεί και όχι μακροπρόθεσμα, αν αναλογιστεί κανείς ότι με αυτήν την κίνηση δε θα χρεώνει είσοδο στο πιο δημοφιλές τουριστικό αξιοθέατο της χώρας του (με 3,7 εκατομμύρια επισκέπτες πέρυσι), στερώντας έτσι εκατομμύρια από τα κρατικά έσοδα. Οψόμεθα.
TAGS
