Moυσείο ΗΕ © TADAO ANDO Το άρθρο δημοσιεύθηκε στο τ. 249 των ΝτΤ (Μάρτιος-Μάιος 2020)
Αψίδες στις όψεις του πύργου κατοικιών στο Μανχάταν του David Αdjaye και του συγκροτήματος κατοικιών του Peter Barber στο Λονδίνο. Κυκλικές γραμμές στα νέα έργα των Kengo Kuma και Tadao Ando σε Σίδνεϋ και Guangdong αντίστοιχα. Η αρχιτεκτονική κερδίζει νέα τοπόσημα που καταφέρνουν να αιχμαλωτίσουν μεμιάς το βλέμμα και να ξορκίσουν τη φλυαρία που έχουμε συνηθίσει να βλέπουμε σε κτίρια με οργανικές φόρμες από αρχιτέκτονες όπως ο Frank Gehry, οι MAD και η Zaha Hadid. Ο μινιμαλισμός των δύο αυτών σχημάτων και η ρετρό διάθεση που αποπνέουν είναι κάποια από τα στοιχεία της γοητείας τους. Τι είναι όμως αυτό που τα κάνει τόσο ελκυστικά; Ας το εξετάσουμε μέσα από παραδείγματα.
«Αφού οι άνθρωποι δεν έχουν γωνίες, τότε δεν πρέπει να ζούμε σε κουτιά», είχε δηλώσει ο Charles Deaton. Το 1963, ο γνωστός για τις γλυπτικές του φόρμες Αμερικανός αρχιτέκτονας είχε κάνει τη ρήση του πράξη κατασκευάζοντας στο όρος Genesee το περίφημο Sculptured House
Tόξα και θόλοι ξανά στη φαρέτρα του αρχιτέκτονα
Τα τόξα και οι αψίδες είναι σημαντικά χαρακτηριστικά της αρχιτεκτονικής από την εποχή των Ετρούσκων, αν και οι Ρωμαίοι ήταν αυτοί που ουσιαστικά τα ανέπτυξαν και εξάπλωσαν τη χρήση τους. Οι τεχνικές που σχετίζονται με το σχεδιασμό τους εξελίχθηκαν σε πολλές άλλες δομικές μορφές, όπως θόλους, στοές και γέφυρες. Αναμφισβήτητα αντιπροσωπεύουν μία από τις πιο σημαντικές εξελίξεις στον κόσμο της αρχιτεκτονικής και αποτελούν επίτευγμα της δομικής μηχανικής που πέτυχε να τις καθιστά ιδιαίτερα σταθερές. Η σύγχρονη αρχιτεκτονική έχει πλέον βρει άλλα μέσα στήριξης όπως το σκυρόδεμα, το χάλυβα και το γυαλί, αλλά η αψίδα παραμένει μια άμεσα αναγνωρίσιμη μορφή και εργαλείο σχεδιασμού για τον αρχιτέκτονα.
O sir David Adjaye χρησιμοποίησε τις αψίδες ως κύριο χαρακτηριστικό στις όψεις ενός νέου ουρανοξύστη 66 ορόφων στο κέντρο του Μανχάταν. Το κτίριο στην οδό William είναι κατασκευασμένο από εμφανές μπετόν με ανάγλυφη επιφάνεια και αποτελείται από μια σειρά από τοξωτά παράθυρα τα οποία στους ψηλότερους ορόφους αναστρέφονται ώστε να μετατραπούν σε εξώστες για τα υπερπολυτελή διαμερίσματα. Αντλώντας έμπνευση από το ιστορικό κτιριακό δυναμικό της μητρόπολης, η χρήση της αψίδας έγινε για να διαφοροποιηθεί η συγκεκριμένη κατασκευή από τους ουρανοξύστες από γυαλί και μέταλλο που ξεφυτρώνουν τις τελευταίες δεκαετίες στην καρδιά της Νέας Υόρκης.
Συγκρότημα κατοικιών στο Λονδίνο από τους Peter Barber Architects
Το γραφείο Peter Barber Architects με τη σειρά του, χρησιμοποίησε την αψίδα ως αρχιτεκτονικό στοιχείο στις όψεις ενός συγκροτήματος εργατικών κατοικιών στο Stratford του Λονδίνου. Το πρότζεκτ έχει ως στόχο να προσφέρει ποιοτική στέγαση επανερμηνεύοντας, ταυτόχρονα, μέσα από τα υλικά κατασκευής και τα αρχιτεκτονικά στοιχεία τη βικτοριανή τυπολογία στέγασης, η οποία ήταν δημοφιλής στις βιομηχανικές πόλεις της Αγγλίας που αναπτύχθηκαν ραγδαία στις αρχές του 20ού αιώνα.
Χρησιμοποιώντας αψίδες και κυκλικές δομές, η αρχιτεκτονική κερδίζει νέα τοπόσημα που καταφέρνουν να αιχμαλωτίσουν μεμιάς το βλέμμα και να ξορκίσουν τη φλυαρία που έχουμε συνηθίσει να βλέπουμε σε κτίρια με οργανικές φόρμες
Έμπνευση στον… κύκλο
«Αφού οι άνθρωποι δεν έχουν γωνίες, τότε δεν πρέπει να ζούμε σε κουτιά», είχε δηλώσει ο Charles Deaton. Το 1963, ο γνωστός για τις γλυπτικές του φόρμες Αμερικανός αρχιτέκτονας είχε κάνει τη ρήση του πράξη κατασκευάζοντας στο όρος Genesee το περίφημο Sculptured House – την οικογενειακή του κατοικία που έγινε γνωστή ως σπίτι-ιπτάμενος δίσκος και έκανε πέρασμα ακόμα και από τη μεγάλη οθόνη στην ταινία Ο Υπναράς του Γούντι Άλεν. Ο Deaton δεν ήταν μόνος του στην αναζήτηση αυτή. Πολλοί αρχιτέκτονες στις δεκαετίες του 1950 και του 1960, συμπεριλαμβανομένου και του μαθητή του Frank Lloyd Wright, Don Erickson, φλέρταραν με τις κυκλικές φόρμες στα έργα τους.
Σε αντίθεση με την αψίδα που αποτυπώνεται πλέον στις σύγχρονες όψεις των κτιρίων μέσα από μια vintage διάθεση, ο κύκλος χρησιμοποιείται σήμερα τόσο για λειτουργικούς όσο και για σημειολογικούς λόγους. Για το Μουσείο Τέχνης He στην επαρχία της Guangdong, ο Tadao Ando δημιούργησε τέσσερις κυκλικούς ορόφους πάνω σε ένα τετράγωνο ισόγειο, μία πρόταση-αναφορά στην αρχαία κινεζική κοσμολογία και φιλοσοφία, οι οποίες φαντάζονταν τους ουρανούς ως στρογγυλούς και τη γη ως τετράγωνο. Παράλληλα, ο κύκλος για τον βραβευμένο με το Pritzker Ιάπωνα αντιπροσωπεύει την αρμονία, την ισορροπία και την ένωση. Το μουσείο αναμένεται αυτό τον Μάρτιο και θα είναι αφιερωμένο στην τέχνη και στον πολιτισμό της περιοχής Lingnan στο νότο της Κίνας.
Ο Kengo Kuma, με τη σειρά του, χρησιμοποιεί τον κύκλο ως μια σπειροειδή μορφή έξι ορόφων για το Exchange επιδιώκοντας να πετύχει ένα αποτέλεσμα «όσο το δυνατόν πιο ανοικτό και απτό στην κοινότητα». Το πρώτο έργο του Ιάπωνα αρχιτέκτονα στην Αυστραλία, το οποίο μόλις άνοιξε, ξεπροβάλλει ως σημείο αναφοράς σε μια γειτονιά του Σίδνεϋ στην οποία τα γύρω κτίρια ακολουθούν πιο συμβατικές γραμμές στο σχεδιασμό. Ταινίες ανοιχτόχρωμου ξύλου αγκαλιάζουν το κέλυφος με ένα «δυναμικό και συναρπαστικό τρόπο», όπως δηλώνει ο ίδιος.
The Exchange © Kengo Kuma © Martin Mischkulnig
Μπορεί, λοιπόν, τις τελευταίες δυο δεκαετίες να παραγκωνίστηκε για χάρη των εντυπωσιακών περίτεχνων οργανικών μορφών που πρόσφερε η εξέλιξη της τεχνολογίας, όμως η απλότητα και η απαράμιλλη φινέτσα του κάνει τον κύκλο να επιστρέφει στο θρόνο του.
TAGS
