Αφίσες από την έκθεση Posterity Παραχώρηση The Blender Gallery Η προσπάθεια συγκρότησης μίας ενιαίας πολιτιστικής ταυτότητας στην ευρύτερη περιοχή της πρώην Γιουγκοσλαβίας μέσα από την αισθητική της αφίσας, η σχέση δηλαδή φόρμας και περιεχομένου, μέσου και μηνύματος, πολιτιστικής παραγωγής και ιδεολογίας αποτελεί ένα από τα καίρια σημεία της πολλαπλά ενδιαφέρουσας και άρτια αναρτημένης ψηφιακά έκθεσης Posterity που παρουσιάζει η The Blender Gallery σε συνεργασία με την τετARTημόριο, σε επιμέλεια και σχεδιασμό του Νέστορα Κατσιμίχα.
Οι εβδομήντα δύο αφίσες που είχε συλλέξει ο Σερβοβόσνιος χαράκτης Μilan Zunic (η έκθεση είναι αφιερωμένη στην μνήμη του) αποτελούν μέρος μίας ευρύτερης, σπάνιας κατά τον επιμελητή, συλλογής αφισών, που ο Zunic παρέδωσε στον Ελληνα εικαστικό Αριστομένη Κατσούλα. Διατρέχουν την κρίσιμη γεωπολιτικά περίοδο από το 1960 ως την διάλυση του ανατολικού μπλοκ φτάνοντας ως τις μέρες μας ενώ καλύπτουν κυρίως τις περιοχές της Σερβίας Βοσνίας και Ερζεγοβίνης αλλά και πιο αποσπασματικά της πρώην ανατολικής Γερμανίας και της Πολωνίας. Οι περισσότερες αφίσες είχαν σχεδιαστεί για πολιτιστικές εκδηλώσεις, κυρίως θεατρικές παραστάσεις, ή για πολιτικές εκδηλώσεις και επομένως, παρότι δεν παρουσιάζονται με χρονολογική σειρά αλλά μέσα από έναν πιο ελεύθερο, εικαστικό τρόπο, εξιστορούν και την πολιτιστική σκηνή των χωρών αυτών.
Κυρίαρχη είναι η μοντέρνα αισθητική που η ρωσική πρωτοπορία μετέγραψε στην γραφιστική τέχνη και το ντιζάιν γενικότερα, και η οποία χαρακτηρίζεται από τις λιτές γραμμές, τα γεωμετρικά σχήματα και τις έντονες χρωματικές αντιθέσεις. Αλλού υπάρχουν στοιχεία σουρεαλισμού, εξπρεσιονισμού αλλά και σοβιετικού νεορεαλισμού.
Στο Βασίλειο της Γιουγκοσλαβίας και στην Ομοσπονδιακή Λαϊκή Δημοκρατία της Γιουγκοσλαβίας (από το τέλος του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου ως την διάλυσή της) η μοντέρνα αισθητική υπήρξε μία «οικουμενική» γλώσσα πολιτιστικής συσπείρωσης των διαφορετικών εθνοτήτων που συγκροτούσαν την χώρα, άλλοτε με μεγαλύτερη άλλοτε με μικρότερη ένταση, ανάλογα με τις πολιτικές περιστάσεις. Οι απαρχές ενός πανσλαβισμού εντοπίζονται ήδη από τα μέσα του 19ου αιώνα. Και ενώ η έννοια μίας γιουγκοσλαβικής ταυτότητας υποχωρεί την δεκαετία του ᾽60, ο διεθνισμός της μοντέρνας αισθητικής στην οποία το καθεστώς του Τίτο ήταν δεκτικό εξαπλώνεται στην εικαστική έκφραση και αντανακλάται στην συμπόρευση της εγχώριας τέχνης με τις σύγχρονες εξελίξεις. (Ενδεικτικό αυτού είναι ότι η Γιουγκοσλαβία, πρώτη από όλες τις κομμουνιστικές χώρες, δεν απαιτούσε βίζα από τους ξένους επισκέπτες).
H έκθεση όμως δεν μένει στην ιστορία αλλά με τον τίτλο της Posterity υποδηλώνει και μία σχέση με το μέλλον. Η σκέψη του επιμελητή είναι ότι η καλλιτεχνική αξία των αφισών μπορεί να χρησιμεύσει και ως έμπνευση για έναν πιο εικαστικό, υπαινικτικό και εκλεπτυσμένο σύγχρονο σχεδιασμό αφισών.
Η έκθεση ανοίγει έτσι εμμέσως το ζήτημα της σχέσης τέχνης και ντιζάιν/διαφήμισης ή και άλλων μορφών σύγχρονης εικόνας όπως τα κοινωνικά δίκτυα. Η γραφιστική είναι πράγματι και τέχνη. Όμως μπροστά στον κίνδυνο να ανάγονται τα πάντα σε τέχνη, κάποιες διακρίσεις χρησιμεύουν σε μία επισήμανση των λεπτών αποχρώσεων που προσδίδουν ιδιαιτερότητα σε καθετί. Το σύμβολο και η χρήση επεξηγηματικών φράσεων είναι, για παράδειγμα, χαρακτηριστικό της αφίσας και όχι απαραίτητο γνώρισμα της τέχνης, το ίδιο και η χρηστικότητα, η συνάρτηση δηλαδή της εικόνας με ένα προϊόν ή με ένα γεγονός – αυτό το τελευταίο γνώρισμα υποκρύπτεται στην σύγχρονη αφίσα ή διαφήμιση καθώς σημασία αποκτά όχι τόσο η εικόνα ,το προϊόν, ή το συμβάν αλλά μία εμπειρία.
Η υπερτονισμένη στην σύγχρονη κουλτούρα έννοια της εμπειρίας διατρέχει τόσο την τέχνη όσο και το ντιζάιν υποδηλώνοντας μία σχέση «τέχνης» και ζωής, τέχνης και «τέχνης της ζωής». Η πραγματικότητα όμως αυτή μοιάζει αφενός να υποτιμά την συμβολική αξία που έχει η τέχνη για μία κοινωνία στο σύνολό της και να αποκόπτει την κουλτούρα από την ιστορική διάσταση.
Η τέχνη και το ντιζάιν δεν ξεκινούν από την ίδια αφετηρία. Συνήθως κινήματα που γεννήθηκαν στην τέχνη περνάνε στο ντιζάιν, δεν έχουν όμως απαραίτητα την ίδια δυναμική και στις δύο περιπτώσεις. Η μοντέρνα αισθητική στις αφίσες της έκθεσης είναι πλέον αναγνωρίσιμη, είναι στυλ, ένα λεξιλόγιο ανάμεσα σε μία δεξαμενή εικόνων που χρησιμοποιεί ο σύγχρονος δημιουργός/καταναλωτής εικόνων, και όχι απαραίτητα θέση, ρήξη με το παρελθόν. Η πολιτική αφίσα του Obama με το χαρακτηριστικό σύνθημα Hope είναι ένα παράδειγμα μεταφοράς μίας τέτοιας κοινά αποδεκτής μοντέρνας αισθητικής στην σύγχρονη πολιτική αφίσα. Ακόμα πιο ενδιαφέρουσα είναι η μινιμαλιστική, μοντέρνα αισθητική του Instagram, μία σχέση που εύστοχα αναλύει ο Lev Manovich ως “οικειοποίηση” της μοντέρνας αισθητικής.
Με αυτή την έννοια, η έκθεση Posterity λειτουργεί ως ένα ερέθισμα σκέψης πάνω στην σχέση παρελθόντος -παρόντος, τέχνης, ντιζάιν, τρόπων παραγωγής και διακίνησης εικόνας σε μία εποχή κυριαρχίας της εικόνας αλλά και στην εποχή της μετα-παραγωγής. Ευαισθητοποιεί επίσης τον σύγχρονο πολίτη ως προς τα οπτικά μηνύματα στο αστικό του περιβάλλον, στον δημόσιο χώρο και στο πώς αυτά μεταφέρουν αθροιστικά ιδέες και συλλογικά καλλιεργούν οπτικές απέναντι στην ζωή.
TAGS
