Περιηγηθήκαμε στη νέα Εθνική Πινακοθήκη ενώ οι εργασίες συνεχίζονταν με γοργούς ρυθμούς και μιλήσαμε με τη διευθύντριά της, Μαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα, για το μεγαλόπνοο αυτό έργο που φιλοδοξεί να γίνει σημείο αναφοράς για την Αθήνα και τη μελέτη της ελληνικής τέχνης.
Κυρία Λαμπράκη-Πλάκα, θα ανοίξει η Εθνική Πινακοθήκη την 25η Μαρτίου 2021 και πώς;
Το πιστεύουμε. Θα ανοίξει με τις μόνιμες συλλογές οι οποίες θα έχουν διπλάσιο αριθμό έργων απ’ ό,τι πριν, δηλαδή, εκθέταμε 450 έργα και τώρα θα παρουσιάζονται 1.000, καθώς χάρη στην επέκταση του κτιρίου υπάρχει ένας επιπλέον όροφος. Επίσης, ετοιμάζουμε ένα αφιέρωμα για την επέτειο των 200 χρόνων από την Επανάσταση του 1821, γιατί έχουμε τα περισσότερα έργα από οποιοδήποτε άλλο μουσείο – να θυμίσω ότι και το παράρτημα της ΕΠΜΑΣ στο Ναύπλιο είναι αφιερωμένο στην Επανάσταση. Η μεγάλη περιοδική έκθεση που προγραμματίζουμε με θέμα το Πορτρέτο από τις συλλογές του Λούβρου, από την προϊστορία μέχρι τον Ντελακρουά θα πραγματοποιηθεί τον Οκτώβριο.
Με αφορμή την επέτειο του ’21, αναρωτιέμαι πώς αυτό θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ώστε το άνοιγμα της καινούριας Πινακοθήκης να είναι ευκαιρία να προσεγγίσετε ξανά το ελληνικό κοινό το οποίο έχει δει μέρος της συλλογής. Ποιο θα είναι το νέο αφήγημα;
Νομίζω ότι το κοινό που κατακτήσαμε θα ξανάρθει. Περπατώ στο δρόμο, με πλησιάζει ο κόσμος και μου λέει: «Πότε θα ανοίξετε; Μας λείπετε». Το κοινό μας ήταν ελληνικό. Φιλοδοξούμε με το δέλεαρ του νέου κτιρίου να φέρουμε τώρα και τους ξένους επισκέπτες. H ανανέωση της αρχιτεκτονικής φυσιογνωμίας λειτουργεί ως δέλεαρ. Πιστεύω, λοιπόν, ότι με μια καλή διαφημιστική καμπάνια, που σκοπεύω να κάνω, θα τραβήξουμε την προσοχή του διεθνούς κοινού που την έχουμε εθνικά, ζωτικά ανάγκη.
Πέρα από το δέλεαρ του καινούργιου κτιρίου, τι άλλο θα κάνετε προκειμένου να προσελκύσετε το διεθνές κοινό;
Η νέα Πινακοθήκη θα είναι ένα καινούργιο μουσείο, το οποίο θα έχει πολύ μεγάλη ψηφιακή υποστήριξη – αφηγήσεις, ξεναγήσεις. Θα έχει εκπαιδευτικά προγράμματα που δεν ήταν ποτέ οργανωμένα μέχρι τώρα αλλά πλέον έχουμε τους χώρους. Επίσης, θα έχει πολύ ωραίο πωλητήριο. Στο χώρο της εισόδου θα υποδέχεται το κοινό η Λαϊκή Αγορά του Παναγιώτη Τέτση, η οποία λειτουργεί ως σύμβολο. Ο Τέτσης είναι για μένα ένας από τους σημαντικότερους σύγχρονους ζωγράφους. Έκανε μία τεράστια δωρεά στην Πινακοθήκη, περισσότερα από 200 έργα του, και τη συνόδευσε με μία πρωτοφανή υποσημείωση: «Επειδή σας δίνω πάρα πολλά έργα, μπορείτε να διαθέσετε το 30% για να αγοράσετε έργα άλλων καλλιτεχνών». Όμως, δεν θα το κάνω, παρόλο που υπήρξε ενδιαφέρον. Αν άρχιζα να εκποιώ έργα, αυτό θα μπορούσε να αποθαρρύνει μελλοντικούς δωρητές.
Παναγιώτης Τέτσης, Λαϊκή Αγορά, 1979-1982
Συμβολική υποδοχή με τη Λαϊκή Αγορά
Η Λαϊκή Αγορά είναι ένα ζωγραφικό έργο μνημειακών διαστάσεων (13 μέτρα). Πρόκειται για μια πολύ όμορφη ζωφόρο, στην οποία οι φιγούρες είναι λίγο μεγαλύτερες από το φυσικό μέγεθος κι έτσι νομίζει κανείς ότι μπαίνει στη λαϊκή αγορά και βυθίζεται στα χρώματα, στις φωνές, στη φασαρία της. Γι’ αυτό και σκέφτομαι ότι η ψηφιακή υποδοχή μας θα είναι ο πραγματικός θόρυβος της λαϊκής αγοράς και μετά θα μπαίνουμε στην αφήγηση. Όπως η λαϊκή αγορά είναι ένας χώρος ανοιχτός για όλους, έτσι θέλουμε να αισθανθεί ο κόσμος ότι είναι και η Πινακοθήκη, ανοιχτή σε όλους.
Σε μια εποχή που τα μουσεία προσδιορίζονται ως χώροι πολλαπλών εμπειριών και κριτικού διαλόγου, τι καινούργιο έρχεται να προσφέρει η νέα Πινακοθήκη;
Το νέο που μπορείς να προτείνεις σε ένα μουσείο είναι να ερμηνεύσεις τα έργα του διαφορετικά ή να οργανώσεις ένα διάλογο του παρελθόντος με το παρόν. Προσωπικά πιστεύω ότι δεν έχει εξαντληθεί η εμπειρία της επαφής μας με την ελληνική τέχνη. Η ελληνική τέχνη περιβάλλεται από παρεξηγήσεις. Κατ’ αρχήν, σας θυμίζω τη μέχρι πρότινος αρνητική διάθεση απέναντι στη Σχολή του Μονάχου, επειδή Έλληνες ζωγράφοι γαλουχήθηκαν καλλιτεχνικά στο Μόναχο κι έτσι διατήρησαν μια ακαδημαϊκή εικαστική γλώσσα· ενώ υποτίθεται ότι αν πήγαιναν στο Παρίσι, η ελληνική τέχνη θα εξελισσόταν διαφορετικά. Πώς, όμως, εκεί που ήμασταν αναλφάβητοι καλλιτεχνικά στην Ελλάδα ξαφνικά θα γινόμασταν πρωτοπόροι; Μέσα από εκθέσεις όπως το Παρίσι – Αθήνα αποδείξαμε ότι και οι καλλιτέχνες που βρέθηκαν στη γαλλική πρωτεύουσα ακολούθησαν την ακαδημαϊκή παράδοση, διότι δεν ήταν προετοιμασμένοι να υιοθετήσουν τα καινούργια ρεύματα της τέχνης. Ανάμεσά τους, ο Ιάκωβος Ρίζος, ο δημιουργός της περίφημης Αθηναϊκής βραδιάς, ο οποίος μάλιστα υπήρξε φίλος του Ρενουάρ και θαυμαστής του Ντεγκά και ζούσε στο Παρίσι την εποχή που εκδηλώθηκε το ιμπρεσιονιστικό κίνημα. Επίσης ο Θεόδωρος, ο οποίος ήταν οριενταλιστής.
Διεθνώς υπάρχει μεγάλη συζήτηση στο χώρο των μουσείων για τη διάθεση/στόχευση να προβάλλουν γυναίκες δημιουργούς και καλλιτέχνες από υποεκπροσωπούμενες ομάδες. Έχει ανοίξει ένας τέτοιος διάλογος στην ΕΠΜΑΣ;
Η συλλογή μας έχει βεβαίως έργα γυναικών, όπως π.χ. της Σοφίας Λασκαρίδου και της Θάλειας Φλωρά-Καραβία. Ωστόσο, πιστεύω ότι αυτή η τάση είναι και λίγο παραπλανητική. Βλέπω καμιά φορά ότι ανασύρονται και έργα δεύτερης ποιότητας που μάλλον ζημιώνουν την προσπάθεια ανάδειξης του έργου των γυναικών καλλιτεχνών. Και γνωρίζετε, βεβαίως, με ποιο τρόπο μιλώ για την Αρτεμισία Τζεντιλέσκι γιατί το αξίζει. Το θέμα είναι να προβάλλεις γυναίκες που πραγματικά αξίζουν και έχουν διακριθεί ή έχουν παραγνωριστεί. Δεν μπαίνουμε στη λογική ότι πρέπει οπωσδήποτε να αναδείξουμε γυναίκες καλλιτέχνες, αλλά αν υπάρχουν σημαντικά έργα που δεν είχαν ως τώρα συμπεριληφθεί στην έκθεση, θα ενταχθούν ανεξαρτήτως του φύλου του δημιουργού τους.
Η Εθνική Πινακοθήκη έχει μια στιβαρή συλλογή που συμπεριλαμβάνει από έργα ιστορικής ζωγραφικής μέχρι σύγχρονων δημιουργών. Θα βλέπατε μια συνεργασία με το ΕΜΣΤ με δανεισμούς έργων σε διάλογο;
Όχι, γιατί αυτό θα αδυνάτιζε τις δικές μας συλλογές και γιατί η επιλογή του ΕΜΣΤ είναι να παρουσιάζει μία πλευρά της σύγχρονης δημιουργίας. Πιστεύω ότι κανονικά θα έπρεπε να δείχνει όλες τις τάσεις. Αλλά αφού διάλεξε να μην προβάλλει ποτέ τον Φασιανό ή τον Τέτση, ας το τηρήσει. Η Πινακοθήκη θα θεραπεύει αυτό το κενό. Η Πινακοθήκη είναι ένα μουσείο Ιστορίας της Τέχνης. Θέλουμε να δείχνουμε συγχρονικά όλες τις ποιοτικές εκφράσεις της τέχνης, χωρίς εξαιρέσεις.
Η σπείρα τη νύχτα φωτισμένη Παραχώρηση: Εθνική Πινακοθήκη
Νέες τεχνολογίες
Επανερχόμενη στο στόχο της προσέλκυσης νέου κοινού, η Μαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα ξεκαθαρίζει πώς αυτό μπορεί να επιτευχθεί: «Ο ένας τρόπος είναι η έκθεση, η ροή των επισκεπτών σε σχέση με τα έργα και τo πώς διαβάζονται και ο άλλος είναι η ψηφιακή υποστήριξη».
Βρισκόμαστε στο χώρο υποδοχής όπου θα στεγάζεται και η ψηφιακή γωνιά και μας μιλά για τις οθόνες από όπου το κοινό θα δύναται να αντλήσει πληροφορίες για την πλοήγησή του και τις εκδηλώσεις στο μουσείο. Επιπλέον, ο επισκέπτης θα έχει τη δυνατότητα να αντλήσει πληροφορίες σχετικά με τα έργα χρησιμοποιώντας την ειδική εφαρμογή με τη βοήθεια του smartphone του, κάτι που, όπως σημειώνει, ισχύει ήδη στη Γλυπτοθήκη.
Το χρονικό του νέου μουσείου και οι δυσκολίες
Ζητώντας της ένα μικρό απολογισμό, υπογραμμίζει πως πρόκειται για «ένα αχανές έργο το οποίο θωράκισε το μουσείο για άλλα 100 χρόνια. Με το πέρασμα των χρόνων, η ανάγκη εκσυγχρονισμού και επέκτασης του συγκροτήματος είχε καταστεί επιτακτική. Το παλιό κτίριο δεν ανταποκρινόταν πλέον στις νέες ανάγκες στέγασης και λειτουργίας ενός σύγχρονου μουσείου. Πρέπει να πω πως ο πρώτος που έδωσε ώθηση στο να γίνει αυτό και βρήκε λύσεις ήταν ο (τότε) υπουργός Ευάγγελος Βενιζέλος. Επί των ημερών του βρέθηκε ότι για να ενταχθεί στα ευρωπαϊκά προγράμματα έπρεπε να κηρυχθεί διατηρητέο νεότερο μνημείο. Το κήρυξαν, λοιπόν, ενώ διατηρείται ο παλιός πυρήνας πίσω από όλη αυτή την ανακαίνιση. Ανατέθηκαν αμέσως οι προμελέτες στους καθηγητές Δημήτρη Φατούρο και Παύλο Μυλωνά, οι οποίοι είχαν σχεδιάσει το κτίριο και θεωρήθηκε ότι έπρεπε να κάνουν και την προμελέτη. Όμως αφού το Υπουργείο Πολιτισμού αποφάσισε να το αναθέσει στους αρχικούς μελετητές, οι νομικοί σύμβουλοί του είπαν ότι δεν μπορούν να πληρωθούν γιατί έγινε απευθείας ανάθεση. Και μπλοκάρει το θέμα για δύο χρόνια. Με χορηγία του Ιδρύματος Μαρία Τσάκου καλύφθηκε το ποσό των €300.000 για την πληρωμή των προμελετών κι έτσι το 2008 διενεργείται διεθνής διαγωνισμός για τις οριστικές μελέτες για την επέκταση του μουσείου, ο οποίος κατέληξε στην επιλογή των γραφείων Αρχιτεκτονική ΕΠΕ Γραμματόπουλος-Πανουσάκης και Δ. Βασιλόπουλος & Συνεργάτες. Προσπαθήσαμε να βελτιώσουμε αρκετές ατέλειες για τις οποίες έπρεπε να βρίσκω διαρκώς πρόσθετα χρήματα. Και πραγματικά έγιναν πάρα πολλά. Θα ξέρετε, φυσικά, την περιπέτεια με τα νερά του Ιλισού. Είχε πραγματοποιηθεί η γεωλογική μελέτη το 2002 και δεν είχε ενημερωθεί το 2008 που έγινε ο διαγωνισμός. Εντωμεταξύ είχαν γίνει τα έργα του μετρό και το υπόγειο γκαράζ και είχε αλλάξει ο υδροφόρος ορίζοντας. Οπότε έπρεπε να γίνει νέα μελέτη, να βρεθούν άλλα 5,5 εκατομμύρια για να οχυρωθεί το υπόγειο όπου βρίσκονται και οι αποθήκες. Επί κυβερνήσεως Κυριάκου Μητσοτάκη υπήρξε τρομερή επιτάχυνση στο έργο. Τέθηκαν διορίες και εντάθηκε η εποπτεία των έργων καθώς η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη όρισε τον Γενικό Γραμματέα Πολιτισμού Γιώργο Διδασκάλου, ο οποίος είναι μηχανικός κι έχει μεγάλη πείρα ως project manager».
Η συνέντευξη δημοσιεύθηκε στο τ.252 των Νέων της Τέχνης
TAGS
