Νέους ορίζοντες και προκλήσεις για την αγορά και τους καλλιτέχνες φέρνει η δημοπράτηση του έργου του Beeple από τον Christie’s

Αρχές Μαρτίου ο Christie’s έγραψε για ακόμη μια φορά ιστορία δημοπρατώντας το Everydays: The First 5.000 Days (2021) του Beeple, κατά κόσμον Mike Winkelmann, για $69 εκατομμύρια -σχεδόν €58 εκατομμύρια δηλαδή. Ο λόγος, όμως, που το αποτέλεσμα απασχόλησε τα διεθνή μέσα δεν είναι γιατί έκανε τον δημιουργό του έργου τον τρίτο πιο ακριβό εν ζωή καλλιτέχνη. Το πρωτοφανές στη συγκεκριμένη περίπτωση είναι ότι σε αυτή τη δημοπρασία ο οίκος έδωσε τη δυνατότητα στους ενδιαφερόμενους να αγοράσουν έργα χρησιμοποιώντας κρυπτονομίσματα, με τα οποία – 42.329,453 Ether για την ακρίβεια – ο Metakovan ουσιαστικά δεν αγόρασε το έργο, αλλά το NFT του.

Η μοναδικότητα και η crypto art
Για ακόμη μία φορά, λοιπόν, το μεγάλο θέμα που έρχεται στο προσκήνιο με το αστρονομικό για ψηφιακή τέχνη ποσό που κατάφερε χάρη στο NFT του το έργο του εν πολλοίς άγνωστου μέχρι πριν ένα εξάμηνο Beeple, είναι η αξία της μοναδικότητας όχι μόνο στον πραγματικό, αλλά και στον ψηφιακό πλέον κόσμο. To ζήτημα δεν είναι καινούριο: από την Αναγέννηση έως τον Άντι Γουόρχολ και πιο πρόσφατα τον Banksy και τον Maurizio Cattelan, το καλλιτεχνικό στερέωμα περιστρέφεται γύρω από την αυθεντικότητα των έργων τέχνης, τα πολλαπλά και τις απομιμήσεις τους. Η έμφαση, όμως, στην αυθεντία των εικόνων και των παραγώγων τους (gifs, memes, 3D art κτλ.) στον κόσμο του Διαδικτύου, ο οποίος δομήθηκε πάνω στην ελεύθερη ανταλλαγή και ταχεία αναπαραγωγή εικόνων και πληροφοριών, δείχνει ένα πέρασμα από την εποχή της αθωότητας σε μία όπου οι Millennials και λοιποί Digital natives θα ξοδεύουν υπέρογκα ποσά απλώς για να μπορούν να πουν ότι έχουν το πρωτότυπο gif μίας σχηματικής γάτας που αφήνει ένα ουράνιο τόξο από pixels πίσω της και είχε γίνει viral πριν μια δεκαετία (βλ. επετειακή έκδοση της Nyan Cat, που πουλήθηκε έναντι 300 Ether, ή αλλιώς $590.000 / €494.000 στα μέσα Φεβρουαρίου από την πλατφόρμα Foundation).

Από μία άποψη, η όλη κατάσταση μοιάζει με μία σύγχρονη εκδοχή των συμβολαίων που προσέφερε ο Υβ Κλάιν για κενούς χώρους στο Παρίσι, ονομάζοντάς τους Ζώνες της ασήμαντης εικονογραφικής ευαισθησίας (Zones de Sensibilité Picturale Immatérielle, 1959-62). Το ακόμη πιο προβληματικό στη δεδομένη περίπτωση είναι ότι έχει ήδη αρχίσει να κυκλοφορεί ο όρος «crypto art» για να περιγράψει όλα τα ψηφιακά έργα τέχνης που πιστοποιούνται με NFT. Γινόμαστε, δηλαδή, μάρτυρες της γέννησης ενός αυτοαποκαλούμενου καλλιτεχνικού κινήματος, το οποίο για πρώτη φορά δεν ορίζεται με βάση κάποια συνάφεια τεχνικών ή αναφορών μεταξύ των καλλιτεχνών που το απαρτίζουν, αλλά από τον τρόπο που τα έργα αναγνωρίζονται ως μοναδικά -και άρα άξια λόγου- όχι από τους θεωρητικούς και τους ιστορικούς της τέχνης, αλλά από την αγορά της.

Το ειρωνικό εν προκειμένω είναι ότι οι δημιουργοί που εντάσσονται στο νεόκοπο «κίνημα» πολλές φορές δεν αυτοπροσδιορίζονται καν ως καλλιτέχνες. Όπως χαρακτηριστικά είπε στο Business Insider ο Beeple, – ο οποίος εργάζεται ως γραφίστας για κολοσσούς όπως η Louis Vuitton, η Nike και η Apple -, δε θα αποκαλούσε ποτέ τον εαυτό του καλλιτέχνη γιατί βρίσκει τον όρο «δήθεν». Ερωτώμενος, μάλιστα, για το αν θεωρεί ότι έχουν τόση αξία τα έργα του και άλλα που έχουν πρωτοστατήσει στο όψιμο κυνήγι θησαυρού των NFTs, απάντησε ότι «αν το θέλουν όλοι, τότε έχει αξία».

Beeple, δημιουργήθηκε 17 Σεπτεμβρίου 2020 © CHRISTIE’S

Ένα επενδυτικό παιχνίδι με αμφίβολο αποτέλεσμα
Δεν είναι τυχαίο ότι ο πρώτος που έκανε το μεγάλο βήμα να εντάξει τα NFTs στις δημοπρασίες του είναι ο Christie’s, ο οποίος στηρίζει συστηματικά τα τελευταία χρόνια την εφαρμογή του blockchain στον χώρο της τέχνης, συνάπτοντας συνεργασίες με startups όπως το Artory. Σε δήλωσή του μετά τη δημοπρασία, ο ειδικός του οίκου στη μεταπολεμική και σύγχρονη τέχνη Noah Davies δεν παρέλειψε να απευθύνει έκκληση στους καλλιτέχνες ψηφιακής τέχνης να συνεχίσουν αυτό που κάνουν γιατί το έργο τους «έχει σημασία». Για τον Christie’s σίγουρα, αφού το 91% των πλειοδοτών συμμετείχαν για πρώτη φορά σε δημοπρασία του, ενώ παραπάνω από τους μισούς ήταν Millennials, φέρνοντάς τον πιο κοντά στον στόχο του να χτίσει και να διευρύνει την επόμενη γενιά συλλεκτών πελατών του.

Αξίζει δε να σημειωθεί ότι ο αγοραστής του Everydays: The First 5.000 Days είναι γνωστός μόνο με το ψευδώνυμο Metakovan και είναι ο ιδρυτής και χρηματοδότης του Metapurse: ενός fund κρυπτονομισμάτων που επενδύει σε projects που βρίσκονται σε πρωτογενές στάδιο στο blockchain, έργα ψηφιακής τέχνης κ.ά. και διαθέτει τη μεγαλύτερη γνωστή συλλογή NFTs στον κόσμο. «Οι τεχνικές μπορούν να αντιγραφούν και οι ικανότητες μπορούν να ξεπεραστούν, αλλά το μόνο που δεν μπορεί να χακαριστεί ψηφιακά είναι ο χρόνος», δήλωσε για να υπογραμμίσει τη σημασία του ψηφιακού κολλάζ όλων των εικόνων που δημιούργησε ο Beeple καθημερινά τα τελευταία 13 χρόνια, την οποία ο ίδιος εκτιμά στο 1 δισεκατομμύριο δολάρια (!). Αυτό, βέβαια, υπό την προϋπόθεση ότι η αξία των κρυπτονομισμάτων με τα οποία αγόρασε το έργο δε θα καταρρεύσει όπως το 2018, όταν το Bitcoin έχασε το 1/3 της αξίας του μέσα σε λιγότερο από ένα χρόνο.

Γι’ αυτό, δεν είναι λίγοι εκείνοι που υποστηρίζουν ότι τελικά τα NFTs είναι απλά μια φούσκα των κρυπτονομισμάτων και της αγοράς της τέχνης -ή ακόμη και ένα πολύ καλό μέσο για ξέπλυμα χρημάτων… Μένει να φανεί αν θα συνεχίσουν να μας απασχολούν το ίδιο όταν επιστρέψουμε από τον ψηφιακό στον έξω κόσμο. Όπως και να ‘χει, είναι ένας θαυμαστός νέος κόσμος που θα μπορούσε να φέρει μια πραγματική επανάσταση στον χώρο της τέχνης, εάν διαλευκανθούν κάποια μελανά σημεία του.

Τι είναι τα NFTs
Το Non-Fungible Token (NFT) είναι – σε αυτολεξεί μετάφραση στα ελληνικά – μία «μη ανταλλάξιμη μάρκα». Ως μη ανταλλάξιμο ορίζεται ένα περιουσιακό στοιχείο που είναι μοναδικό και δεν υπάρχει κάτι όμοιό του, από υλικής και οικονομικής απόψεως, στην αγορά. Αυτό ισχύει τόσο για υλικά αγαθά, όπως π.χ. ένα έργο τέχνης ή έναν τίτλο κτήσης, όσο και για άυλα, όπως τα πνευματικά δικαιώματα, τα οποία δεν μπορείς να ανταλλάξεις με κάτι ίσης αξίας, όπως συμβαίνει, για παράδειγμα, με τον χρυσό, τα χρήματα, τα κρυπτονομίσματα ή ακόμη και τα αεροπορικά μίλια.

Στον κόσμο των διαδικτυακών αγορών, όπου τα τελευταία δέκα χρόνια κυριαρχεί η τεχνολογία του blockchain, αυτές οι «μάρκες» είναι περιουσιακά στοιχεία κρυπτογραφημένα με κώδικες και μεταδεδομένα που τις καθιστούν μοναδικές στη βάση δεδομένων, ξεχωρίζοντας τη μία από την άλλη. Έτσι, ο κάτοχος ενός NFT δεν μπορεί να το ανταλλάξει με κάτι ίδιο και αν επιχειρήσει να το πουλήσει, το μοναδικό ίχνος του θα ακολουθεί κάθε αγοραπωλησία του στο ψηφιακό περιβάλλον, επιτρέποντας σε κάθε ενδιαφερόμενο να το ξεχωρίσει μέσα στον καταιγισμό άλλων παρόμοιων «μαρκών». Τα NFTs είναι, δηλαδή, ψηφιακά πιστοποιητικά αυθεντικότητας.

NFTs: ΥΠΕΡ & ΚΑΤΑ ΓΙΑ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΕΣ

+ Η δυνατότητα να αποκτήσουν τον έλεγχο της αγοράς τους, αφού πιστοποιώντας ψηφιακά το έργο τους, χάρη στο NFT θα λαμβάνουν προμήθεια 10% για κάθε διαδικτυακή αγοραπωλησία του που θα ανιχνεύει αυτόματα το blockchain

– Το κόστος περίπου €50 για τη δημιουργία ενός NFT για κάθε έργο, το οποίο αλλάζει ανάλογα με το πόσα αντίστοιχα αιτήματα επεξεργάζεται τη δεδομένη στιγμή η blockchain πλατφόρμα Ethereum

NFTs: ΥΠΕΡ & ΚΑΤΑ ΓΙΑ ΣΥΛΛΕΚΤΕΣ

+ Η διαφάνεια που μπορεί σταδιακά να αποκτήσει με αυτόν τον τρόπο η αγορά της τέχνης

– Το γεγονός ότι δεν υπάρχει εγγύηση για τον αγοραστή ότι ο κάτοχος του NFT είναι όντως ο δημιουργός του έργου

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στο τεύχος 254 των “Νέων της Τέχνης” (Μάρτιος – Μάιος 2021)

TAGS

Αννίτα Αποστολάκη

Δείτε όλα τα άρθρα του συντάκτη