H Aλεξάνδρα Κοροξενίδη γράφει κριτική για την ψηφιακή έκθεση “Mary Ellen Mark: Girlhood”, που παρουσιάζει το αμερικανικό National Museum of Women in the Arts.

Στις φωτογραφίες που παρουσιάζει στην ψηφιακή έκθεση Mary Ellen Mark: Girlhood, η διάσημη φωτογράφος που έφυγε από την ζωή το 2015 αποδίδει το αγαπημένο της θέμα: την παιδικότητα, και μάλιστα την παιδικότητα των κοριτσιών, με περιέργεια, σεβασμό, ευαισθησία, ανθρωπιά και χωρίς διάθεση επιβολής μίας οπτικής ή μιας εξιδανίκευσης ούτε στα παιδιά που φωτογραφίζει αλλά ούτε και στον θεατή των φωτογραφικών της.

Η εστίαση στα κορίτσια ίσως να αντανακλά μία ρίζα στο φεμινιστικό κλίμα των δεκαετιών του ᾽60 και του ᾽70. Ενώ θα μπορούσε να επικριθεί ως μία ειδική μεταχείριση και άρα περιθωριοποίηση του γυναικείου φύλου, η απουσία οποιοδήποτε στερεότυπου περί κοριτσίστικης ταυτότητας στις φωτογραφίες αντικρούει κάθε τέτοιο σχόλιο. Αυτό δεν σημαίνει ότι οι φωτογραφίες δεν υπαινίσσονται μία φυλετική ανισότητα και μία άδικη μεταχείριση των γυναικών που ξεκινά από την παιδική ηλικία. Χαρακτηριστική είναι η μόνη έγχρωμη φωτογραφία της έκθεσης, από οίκο ανοχής στην Ινδία.

Απόλυτα στο πνεύμα μίας σύγχρονης οπτικής, οι φωτογραφίες εμπλέκουν το κοινωνικό ντοκουμέντο με το ψυχογράφημα και την ενδοσκόπηση στην έννοια της νεότητας και του χρόνου, και συνδυάζουν το προσωπικό με το πολιτικό. Παρέχουν ένα παράθυρο σε πραγματικότητες από διαφορετικά μέρη του κόσμου όπως η Ινδία και το Μεξικό, κυρίως όμως παρουσιάζουν αγνοημένες πραγματικότητες της φτώχειας και του περιθωρίου, πχ στις φωτογραφίες από την ενότητα Streetwise που απεικονίζουν άστεγα κορίτσια στους δρόμους του Σιάτλ από την δεκαετία του ᾽80.

Εμμέσως, οι φωτογραφίες αντιπαραβάλλουν τον υποτιθέμενο, προστατευμένο κόσμο της νεότητας με τις σκληρές συνθήκες που πολλά από τα παιδιά σε όλον τον κόσμο βιώνουν. Συλλαμβάνουν αυτόν τον ενδιάμεσο χώρο και χρόνο ανάμεσα στον μικρόκοσμο των κοριτσιών και τις παθογένειες του έξω κόσμου, ανάμεσα στις προσδοκίες, την παιδικότητα, τα όνειρα, την αθωότητα της άγνοιας – αλλά και την αθώα αλαζονεία που συχνά γεννά η άγνοια στους νέους – και το αναπόφευκτο, την αποδοχή και τον αγώνα προς αυτό που η κοινωνική πραγματικότητα επιβάλλει. Με λεπτές και υπαινικτικές λεπτομέρειες, η Mary Εllen Mark φέρνει σε πρώτο φόντο αυτό το μεταίχμιο, την λεπτή ισορροπία ανάμεσα στην απουσία ορίων που χαρακτηρίζει την νεότητα και τα πραγματικά όρια, ανάμεσα στο εν δυνάμει και αυτό που τελικά πραγματοποιείται, ανάμεσα στην ζωή που χτίζουν τα παιδιά με την φαντασία τους για να χωρέσουν τα όνειρά τους και στο υπαρκτό πλαίσιο στο οποίο ζουν.

Η μετάβαση από το ένα στο άλλο, ο συμβιβασμός και η ισορροπία των δύο είναι εξάλλου η διαδικασία της ενηλικίωσης, η εμπειρία της εφηβείας, όλα όσα σημαίνει η νεότητα ως χρονικότητα, ως ένα στάδιο σε μία χρονική ροή. Ο ενήλικος θεατής που έχει βιώσει το στάδιο της νεότητας, το αντιλαμβάνεται με πιο στοχαστική ματιά, ανασύρει αυτήν την εμπειρία και εμμέσως ξαναβλέπει τον εαυτό του ως παιδί και ενήλικα σε σχέση με το παιδί που ήταν.

Η νεότητα συναντά την ενηλικίωση και σε πολλές φωτογραφίες η Mary Ellen Mark το επιτυγχάνει αυτό και μέσα από το βλέμμα των απεικονιζομένων που κοιτάζουν ευθέως τον φακό και, κατά συνέπεια, τον θεατή. Ο θεατής δεν είναι απλώς το υποκείμενο της θέασης αλλά και το αντικείμενο θέασης, όχι μόνο γιατί εμμέσως ξαναβλέπει τον εαυτό του, αλλά και γιατί είναι συνδιαμορφωτής μίας πραγματικότητας που καθορίζει τις ζωές των νέων.

Χωρίς ίχνος διδακτισμού, οι εικόνες της Mary Ellen Mark μιλούν για την σημασία της παρατήρησης, την δύναμη της λεπτομέρειας και τον θεατή ως ενεργό υποκείμενο, και συνθέτουν μία έκθεση περιεκτική, χωρίς υπερσυνδέσμους και επιπλέον κείμενα που όμως θα χρησίμευαν στο να βάλουν την συγκεκριμένη δουλειά σε ένα ευρύτερο πλαίσιο , και χωρίς αναφορές σε σύγχρονες επιδράσεις και αποδόσεις του ίδιου θέματος από φωτογράφους όπως για παράδειγμα οι Rania Matar και Justine Kurland. Τα πρόσθετα αυτά στοιχεία θα εμπλούτιζαν το θεωρητικό πλαίσιο της παρουσίασης, όμως η δύναμη των εικόνων παρέχει το ερέθισμα στον θεατή να το αναζητήσει από μόνος του.

Μπορείτε να δείτε την έκθεση Girlhood της Mary Ellen Mark εδώ

TAGS

Αλεξάνδρα Κοροξενίδη

Δείτε όλα τα άρθρα του συντάκτη