Νεκροταφείο Πετρά Tο άρθρο δημοσιεύτηκε στο τ. 247 των Νέων της Τέχνης (15 Νοεμβρίου 2019)
Η διευθύντρια της ανασκαφής Μεταξία Τσιποπούλου για την ιστορία, τα νέα ευρήματα και το μέλλον της σημαντικής ανασκαφής
Στα παλαιονακτορικά χρόνια (1900-1700 π.Χ.) υπήρξε η κύρια πύλη εισόδου στην Ανατολική Κρήτη για εξωτικά προϊόντα και πρώτες ύλες (χαλκός, άργυρος, χρυσός, ημιπολύτιμοι λίθοι, ελεφαντόδοντο κ.λπ.) από την Ανατολική Μεσόγειο και από το υπόλοιπο Αιγαίο, με όλη την ακμή που μπορεί να εξασφαλίσει σε ένα τόπο μια τέτοια δραστηριότητα. Ξεκίνησε να κατοικείται οργανωμένα το 2.800 π.Χ. και διαθέτει ανάκτορο, δρόμους καθώς και οργανωμένους ελεύθερους χώρους. Μόλις δύο χιλιόμετρα από τη Σητεία, επί 35 χρόνια η αρχαιολογική σκαπάνη φέρνει στο φως ενδιαφέροντα ευρήματα. Από τη φετινή «σοδειά», η κυρία Τσιποπούλου ξεχωρίζει 6 σφραγίδες. «Συνολικά έχουμε βρει περί τις 70. Κάποιες είναι από ελεφαντόδοντο και είχαμε και φέτος τέτοιο εύρημα. Η πιο σημαντική ήταν ένα σκαραβαίος εισηγμένος από την Αίγυπτο. Μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζουν και τα κτίσματα της υστερομινωικής εποχής (1600-1100 π.Χ.) στο νεκροταφείο. Αν και εκείνη την περίοδο δεν πραγματοποιούνταν ταφές πια, φανερώνουν την απόδοση τιμών στους προγόνους».
Πώς οδηγήθηκε όμως η έρευνα σε αυτή τη θέση;
Πριν ξεκινήσουμε το 1985, υπήρχε η φήμη ότι δεν είχαν σωθεί οικιστικά κατάλοιπα στο χώρο, λόγω μιας δημοσίευσης των αρχών του 20ού αιώνα. Το 1983-84, όμως, παρατήρησα πολλά επιφανειακά ευρήματα και ζήτησα πόρους για δοκιμαστικές τομές. Την πρώτη χρονιά αποκαλύψαμε ένα λίθινο πατητήρι σταφυλιών, το μεγαλύτερο σωζόμενο ακέραιο μινωικό αγγείο. Εξίσου αναπάντεχη ήταν και η ανακάλυψη του νεκροταφείου σε παρακείμενο λόφο το 2000. Το 95-98% των ταφών εκεί είναι δευτερογενείς.
Τι μαθαίνουμε από τον Πετρά για την παλαιοανακτορική περίοδο;
Στην Ανατολική Κρήτη, ο τύπος ομαδικού τάφου αυτής της εποχής είναι οι λεγόμενοι τάφοι-οικίες με κάτοψη που θυμίζει σπίτι, αφού έχουν δωμάτια και διαδρόμους. Συνήθως ένα σύνολο μπορεί να έχει 5 ή περισσότερα δωμάτια και να ανήκει σε ένα γένος, μια εκτεταμένη οικογένεια. Ήταν γνωστά τέτοια νεκροταφεία από το Μόχλο και το Παλαίκαστρο. Ο Πετράς, όμως, είναι κάτι πολύ διαφορετικό γιατί ανασκάφηκε σε πολύ μεγάλη κλίμακα σχετικά με αυτά που γνωρίζαμε ήδη. Ήταν μια λαμπρή ευκαιρία να σκαφτεί το νεκροταφείο με σωστή μέθοδο και τεκμηρίωση. Δεν μπορούσαμε να φανταστούμε την έκταση και την πολυπλοκότητά του. Είναι τρία στρέμματα και χρησιμοποιείται επί 1.000 χρόνια. Τα δεδομένα που παίρνουμε έχουν αλλάξει σε πολλά σημεία αυτά που πιστεύαμε για τη μινωική αρχαιολογία. Είναι τεράστια τύχη το γεγονός ότι βρέθηκε ασύλητο.
«Το νεκροταφείο του Πετρά είναι τρία στρέμματα και χρησιμοποιείται επί 1.000 χρόνια. Δεν μπορούσαμε να φανταστούμε την έκταση και την πολυπλοκότητά του. Τα δεδομένα που παίρνουμε έχουν αλλάξει σε πολλά σημεία αυτά που πιστεύαμε για τη μινωική αρχαιολογία. Είναι τεράστια τύχη το γεγονός ότι βρέθηκε ασύλητο» -Μεταξία Τσιποπούλου
Ποιοι ήταν οι κάτοικοι του οικισμού;
Η μινωική κοινωνία είναι ταξικά οργανωμένη. Από την πρωτομινωική εποχή (3η χιλιετία π.Χ.) υπάρχουν εργαστήρια τα οποία κατασκευάζουν εξαιρετικά έργα τέχνης, αγγεία, κοσμήματα και σφραγιδόλιθους. Κάποιοι κάτοικοι ήταν εξιδεικευμένοι τεχνίτες και κάποιοι αγρότες. Στο νεκροταφείο έχουμε ανασκάψει πάνω από 30 τάφους και κανείς δεν έχει την ίδια κάτοψη με τον προηγούμενο. Καταλαβαίνουμε, λοιπόν, πως υπάρχει ένα ανταγωνισμός ανάμεσα στις ελίτ οικογένειες του οικισμού.
Η ανασκαφή διατηρεί σελίδα στο facebook, μία από τις λίγες αντίστοιχες στην Ελλάδα. Πόσο σημαντικά είναι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης;
Έχουμε παρουσία στο facebook, δίγλωσση (στα ελληνικά και στα αγγλικά), 7 με 8 χρόνια και αρκετούς followers από όλο τον κόσμο. Ανεβάζουμε πληροφορίες για την ανασκαφή, αναμνηστικές φωτογραφίες, τις δραστηριότητές μας όπως εκπαιδευτικά προγράμματα ή ξεναγήσεις. Τα social media είναι ένα μέσο· εξαρτάται πώς θα το χρησιμοποιήσει κανείς. Μου αρέσουν πολύ. Ακόμα, διατηρούμε και λογαριασμό στο Instagram, όπου ανεβάζουμε φωτογραφίες από τους ανθρώπους που δουλέψαν στην ανασκαφή διαχρονικά. Φέτος ελπίζω να γίνει και μια φωτογραφική έκθεση.
Τι επιφυλάσσει το μέλλον για την ανασκαφή; Ποια είναι τα σχέδιά σας;
Ο οικισμός και το ανάκτορο είναι επισκέψιμα από το 2006. Η ανασκαφή θα ολοκληρωθεί το 2021 και είναι ένα από τα όνειρά μου να γίνει επισκέψιμο και το νεκροταφείο γιατί πιστεύω στην επαφή με τον κόσμο, στην ανοιχτή αρχαιολογία.
TAGS
