Το άρθρο δημοσιεύτηκε στο τ. 244 των Νέων της Τέχνης (15 Μαΐου 2019)
Η δρ Clare McAndrew ειδικεύεται στα οικονομικά του πολιτισμού και είναι η πλέον σημαίνουσα αναλύτρια της αγοράς της τέχνης. Το 2005 ίδρυσε την εταιρεία Arts Economics που παρέχει συμβουλευτικές υπηρεσίες και εκδίδει κάθε χρόνο το Art Basel and UBS Global Art Market Report, μία αναλυτική αποτίμηση της παγκόσμιας αγοράς. Σχολιάζοντας τη διαφάνεια και τη διαθεσιμότητα στατιστικών στο χώρο, παραδέχθηκε ότι το τοπίο παραμένει ακόμα θολό, ενώ η συγκέντρωση και αξιοποίηση δεδομένων στηρίζονται σε μοντέλα που προσεγγίζουν την πραγματικότητα. Οι εκτιμήσεις τιμών συχνά είναι υποκειμενικές και βασίζονται στις γνώμες των ειδικών. Όλοι συμφωνούν ότι πρέπει να υπάρχει διαφάνεια κυρίως σε ό,τι αφορά την προέλευση, την αυθεντικότητα και την τιμολόγηση των έργων. Λόγω της έλλειψης παγκόσμιων κανόνων, τα πράγματα είναι ακόμα ρευστά, ειδικά σε μία αγορά που πάντα στηριζόταν στην εμπιστευτικότητα. Ως προς το προφίλ των αγοραστών, οι millennial συλλέκτες παρουσιάζονται ως οι πιο ενεργοί από όλες τις γενιές από την αρχή του 20ού αιώνα, με πολλά κοινά στοιχεία σε διαφορετικές χώρες.
Θεωρείτε την αύξηση των παγκόσμιων πωλήσεων το 2018 κατά 6%, με συνολικό τζίρο στα $67,4 δισ., σημάδι αισιοδοξίας ή προσωρινή ανάκαμψη;
Δεν θα μπορούσαμε να προβλέψουμε με ασφάλεια τι θα συμβεί στο μέλλον. Από τη φύση της η αγορά επηρεάζεται από την προσφορά των έργων. Είδαμε ότι υπάρχει άμεση σχέση μεταξύ του γενικού κλίματος εμπιστοσύνης στην οικονομία και της αγοράς της τέχνης. Δεν είναι τόσο θέμα ρευστότητας, όσο της αντίληψης του κατά πόσο είναι σωστή στιγμή να προσφερθούν έργα προς πώληση. Η αγορά στο τέλος του 2018 δεν ήταν πολύ αισιόδοξη λόγω της γενικής πολιτικής κατάστασης και της επιβράδυνσης της ανάπτυξης. Η αύξηση των πωλήσεων αφορούσε το πάνω μέρος της αγοράς, ενώ στο μεσαίο και χαμηλό τμήμα σημειώθηκε στασιμότητα ή και μείωση. Αρκετοί εκτιμούν ότι τα επόμενα χρόνια θα υπάρχει ανάσχεση της προσφοράς και στο ανώτερο τμήμα λόγω απροθυμίας να βγουν στην αγορά ακριβά έργα για να μη μείνουν στα αζήτητα.
Η γεωγραφική διασπορά των μεριδίων αγοράς είναι υγιής με τις ΗΠΑ, το Ηνωμένο Βασίλειο και την Κίνα να συγκεντρώνουν το 84% των παγκόσμιων πωλήσεων;
Τα μερίδια αγοράς αφορούν την περιοχή όπου γίνονται οι πωλήσεις και όχι την εθνικότητα των αγοραστών. Τα στοιχεία δείχνουν ότι υπάρχει μεγάλη διασπορά σε όγκο συναλλαγών σε όλο τον κόσμο με δυνατές τοπικές αγορές, αλλά οι μεγαλύτερες σε αξία πωλήσεις και τα ακριβότερα έργα συγκεντρώνονται στις τρεις αυτές χώρες. Η ζήτηση στα εμπορικά αυτά κέντρα δεν εξαρτάται απαραίτητα από τον εθνικό πλούτο, αλλά από την προσέλκυση συλλεκτών από διάφορα μέρη του κόσμου.
Βλέποντας κανείς τις τιμές των εκατομμυρίων στις δημοπρασίες έχει τη λάθος εικόνα ότι όλοι οι καλλιτέχνες είναι πλούσιοι. Δεν ενδιαφέρονται πολλοί γι’ αυτό που συμβαίνει και ακόμη λιγότεροι αναρωτιούνται τι μπορούμε να κάνουμε για να το βελτιώσουμε.
Έχετε δηλώσει παλαιότερα ότι οι mega galleries μπορεί να κανιβαλίσουν το οικοσύστημα του εμπορίου της τέχνης. Πώς μπορούν οι μικρότερες γκαλερί να ανταποκριθούν σε ένα επιθετικό περιβάλλον που διαμορφώνεται από την πόλωση των αξιών στο ανώτερο κομμάτι της αγοράς;
Ένα από τα πιο ανησυχητικά φαινόμενα των τελευταίων χρόνων είναι η αύξηση της απόστασης μεταξύ των μικρών και μεσαίων σε μέγεθος γκαλερί που εκπροσωπούν νέους και ανερχόμενους δημιουργούς και των mega galleries που πωλούν έργα των πλέον αναγνωρισμένων καλλιτεχνών σε πολύ υψηλές τιμές. Η πίεση είναι τεράστια, ειδικά για τις μεσαίες γκαλερί, οι οποίες στηρίζουν το 63% του τζίρου τους στους τρεις πιο επιτυχημένους καλλιτέχνες τους, οπότε, αν αυτοί μετακινηθούν σε μεγαλύτερες γκαλερί, κινδυνεύουν να χρεοκοπήσουν. Οι μικρότεροι έμποροι πρέπει να βρουν εναλλακτικούς τρόπους να ανταγωνιστούν τους γίγαντες, όπως συνέργειες, κοινούς εκθεσιακούς χώρους, συγχωνεύσεις και πειραματισμούς. Παρ’ όλα αυτά, παραμένει ανοικτό το ζήτημα της ρύθμισης των κανόνων εκπροσώπησης των δημιουργών από τους dealers, των συμβολαίων μεταξύ τους και των εμπορικών δικαιωμάτων.
Επισκέπτριες της Art Basel Miami Beach με φορέματα που γράφουν «No Cash Value». ©AP Photo/Lynne Sladky
Ποιο είναι το πιο ενδιαφέρον συμπέρασμα από την ενασχόλησή σας με τα οικονομικά του πολιτισμού;
Υπάρχουν πολλοί εξωτερικοί παράγοντες που επηρεάζουν τις αγορές της τέχνης και αρκετές στρεβλώσεις, που, αν δεν μελετηθούν, μπορεί να οδηγήσουν σε υποπροσφορά πολιτιστικών αγαθών ή κάλυψη των αναγκών μόνο συγκεκριμένων ομάδων. Η έρευνά μου έχει ξεκινήσει με σκοπό να αναλύσει την οικονομική εξέλιξη των καλλιτεχνών και να προτείνει πολιτικές για τη βελτίωση της οικονομικής θέσης τους. Ένα από τα πιο ενδιαφέροντα συμπεράσματα από τα στατιστικά που συγκέντρωσα στο Ηνωμένο Βασίλειο και αλλού είναι ότι το μέσο ετήσιο εισόδημα ενός καλλιτέχνη από τη δουλειά του ανέρχεται περίπου στα €10.000. Βλέποντας κανείς τις τιμές των εκατομμυρίων στις δημοπρασίες έχει τη λάθος εικόνα ότι όλοι οι καλλιτέχνες είναι πλούσιοι. Δεν ενδιαφέρονται πολλοί γι’ αυτό που συμβαίνει και ακόμη λιγότεροι αναρωτιούνται τι μπορούμε να κάνουμε για να το βελτιώσουμε.
TAGS
