© Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης Των Ιωάννας Γκομούζα και Χάριτος Κανελλοπούλου
Είκοσι τρία χρόνια από την ίδρυσή του, το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης υποδέχτηκε τους πρώτους επισκέπτες στη μόνιμη συλλογή του. Ποδαρικό έκαναν τη Δευτέρα 24 Φεβρουαρίου μαθητές και δημοσιογράφοι, ενώ από την Παρασκευή 28 Φεβρουαρίου θα είναι προσβάσιμο και στο κοινό, με δωρεάν είσοδο κατά το διάστημα της δοκιμαστικής λειτουργίας του. Στη σχετική συνέντευξη Τύπου, ανακοινώθηκε ότι τα επίσημα εγκαίνια αναμένεται να πραγματοποιηθούν πριν από το Πάσχα από τον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη. Τότε θα γίνει γνωστό και το εκθεσιακό πρόγραμμα του μουσείου· ωστόσο, όπως διευκρίνισε η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη, η πρώτη περιοδική έκθεση ετοιμάζεται ήδη.
Emily Jacir, Εις μνήμην των 418 παλαιστινιακών χωριών © Εύα Λιάπη
Διεύθυνση, κτίριο, προϋπολογισμός
Η δήλωση πάντως που προκάλεσε το πλέον ζωηρό ενδιαφέρον των παρευρισκομένων είχε να κάνει με το ζήτημα της διεύθυνσης. Μέχρι τα επίσημα εγκαίνια, θα έχει οριστεί ο διευθυντής του μουσείου, ο οποίος θα έχει διετή θητεία, χρονικό διάστημα μέσα στο οποίο αναμένεται να έχουν ολοκληρωθεί οι διαδικασίες επιλογής νέου επικεφαλής μέσα από διεθνή διαγωνισμό. Η σχετική προκήρυξη θα γίνει εντός του 2020 και την κρίση των υποψηφιοτήτων θα αναλάβει διεθνής επιτροπή. Επιπλέον, με νομοθετική ρύθμιση, το ΕΜΣΤ θα αποκτήσει διοικητικό και οικονομικό προϊστάμενο. Σχετικά με τον προϋπολογισμό, αναφέρθηκε ότι θα αυξηθεί για τα λειτουργικά έξοδα και ότι υπάρχει πρόβλεψη και για το εκθεσιακό πρόγραμμα της τρέχουσας χρονιάς και για αγορές νέων έργων. Εξελίξεις αναμένονται και ως προς το καθεστώς του κτιρίου Φιξ, καθώς θα μεταβιβαστεί από την Αττικό Μετρό στο ΕΜΣΤ με νομοθετική ρύθμιση που θα υπογράψουν μέσα στους επόμενους μήνες η Λίνα Μενδώνη και ο υπουργός Μεταφορών Κώστας Αχ. Καραμανλής. Αναφερόμενος στην κτιριακή υποδομή, ο γενικός γραμματέας Σύγχρονου Πολιτισμού Νικόλας Γιατρομανωλάκης σημείωσε ότι σχεδιάζεται η φυσική σύνδεση του κτιρίου του ΕΜΣΤ με τον παρακείμενο σταθμό μετρό, ότι θα αναμορφωθεί ο περιβάλλων χώρος του και ότι βρίσκονται σε συζητήσεις για τον περιορισμό του ενεργειακού κόστους.
Larissa Sansour, In Vitro
Περιήγηση στη συλλογή
Από τα 1.300 αποκτήματα της συλλογής παρουσιάζονται 172 έργα 78 Ελλήνων και ξένων καλλιτεχνών, που συνδέονται μέσα από τις τρεις κατευθύνσεις της μουσειολογικής μελέτης της Κατερίνας Κοσκινά: Αναφορές μνήμης – Διεκδικήσεις – Πολιτικές αφηγήσεις, Όρια και διελεύσεις και Ετεροτοπίες – Μυθολογίες του οικείου – Νέες προοπτικές. Πρόκειται για άξονες δίχως προκαθορισμένα όρια και στεγανά, καθώς οι έννοιές τους μπορεί να αλληλοδιασταυρώνονται σε κάθε επιμέρους ενότητα, ταυτόχρονα ακόμη και σε μεμονωμένα έργα. Η έκθεση ανοίγει στο δεύτερο όροφο με την εγκατάσταση «Fix it» της Mona Hatoum: κατασκευασμένη από παλιά εξαρτήματα και εξοπλισμό του Φιξ, λειτουργεί ως υπόμνηση του βιομηχανικού κτίσματος που στέγαζε το ΕΜΣΤ (2003-7) πριν από την ανακαίνισή του. Εξίσου εμβληματικό ακολουθεί το «Acropolis Redux (The Director’s Cut)» του Kendell Geers, ως μνημείο που θυμίζει τον κίνδυνο και τη βία που κυριεύουν τη σύγχρονη πραγματικότητα. Η διερεύνηση της σχέσης των έργων των Ελλήνων καλλιτεχνών με τη διεθνή σκηνή, όπως και του παρελθόντος με το παρόν, διαγράφεται έντονη στη λογική της έκθεσης. Στις επόμενες αίθουσες, έργα Ελλήνων της γενιάς του ’60 και του ’70 (Κεσσανλή, Κανιάρη, γλύπτη Θόδωρου, Μπουτέα, Αληθεινού, Μπότσογλου, Κοκκινίδη), εκ των οποίων πολλά αφιερώνονται σε κοινωνικοπολιτικά ζητήματα της ελληνικής ιστορίας, συνδιαλέγονται με αυτά ξένων καλλιτεχνών που σχολιάζουν πολιτικές συνθήκες (όπως το «Εις μνήμην των 418 παλαιστινιακών χωριών», τα οποία καταστράφηκαν, ερημώθηκαν ή κατακτήθηκαν από το Ισραήλ το 1948 της Emily Jacir και το «Περιμένοντας τους βαρβάρους» των Joana Hadjithomas και Khalil Joreige), για να ακολουθήσουν και έργα νεότερων όπως των Γιώργου Λάππα και Ηλία Παπαηλιάκη.
Kendell Geers, Acropolis Redux (The Director’s Cut) © Κατερίνα Παρασκευά
Στο τέλος της διαδρομής, μία ενδιαφέρουσα συνάντηση: η μινιμαλιστική κατασκευή με νέον του Στήβεν Αντωνάκου, το μνημειακό «Άτιτλο» του Γιάννη Κουνέλλη ―διασταυρούμενοι σιδερένιοι δοκοί παραταγμένοι για να προφυλάξουν στο κέντρο τους έναν «βωμό» με τσουβάλια με κάρβουνο― και τα «99 ονόματα» του Kutlug Ataman –πέντε προβολές βίντεο ενός άνδρα που προσεύχεται– βρίσκονται σε εσωτερική συνομιλία ως προς την αίσθηση πνευματικότητας που αποπνέουν. Στον τρίτο όροφο, τα έργα επικεντρώνονται στις διελεύσεις και το ξεπέρασμα ορίων, φυσικών αλλά και κοινωνικών, στη διερεύνηση της σωματικότητας, καθώς και της ίδιας της εικαστικής φόρμας. Εδώ, συναντάμε τη βίντεο εγκατάσταση «Wall piece» του Gary Hill, το «Hebraic embrace» του Λουκά Σαμαρά, μία εγκατάσταση με καθρέφτες που προσκαλούν για την ανάγνωση του σώματος, αλλά και το ποιητικό έργο του Αθανάσιου Αργιανά «The length of a strand of your hair, of the width of your arms, Unfolded». Ακόμη, το «Black monochrome» του Pedro Cabrita Reis, σχέδια του Παντελή Ξαγοράρη, την τυφλή ζωγραφική του Γιώργου Λαζόγκα, έργα των Κώστα Βαρώτσου, Ρένας Παπασπύρου, Γιάννη Μίχα, Μιχάλη Κατζουράκη. Έργα που επενδύουν στην εσωτερικότητα, στην αναζήτηση του εαυτού και του ψυχισμού αναδεικνύονται στον τελευταίο, τέταρτο, όροφο. Από την αρμονική συγκατοίκηση των έργων «Σύλβια Πλαθ: Το χαμένο ημερολόγιο» της Νίνας Παπακωνσταντίνου και «Slumber» της Janine Antoni, περνάμε στα «Κυκλαδικά βιβλία» της Χρύσας, τα «Ιστία» της Μπίας Ντάβου, το «Εν οίκω» της Νίκης Καναγκίνη, αλλά και τα τακτικά και ευαίσθητα διαμορφωμένα «Τραπεζάκια» του Νίκου Αλεξίου. Τελευταίος σταθμός, η εμβληματική εγκατάσταση «Το καράβι της ζωής μου» του Ilya Kabakov, μία βιωματική αφήγηση της πορείας του καλλιτέχνη στα χρόνια της Σοβιετικής Ένωσης και της πρόσφατης ευρωπαϊκής ιστορίας.
Βλάσης Κανιάρης, Κουτσό © Κατερίνα Παρασκευά
Και «φιλοξενούμενη» από την Μπιενάλε Βενετίας
Πριν από τις περιοδικές εκθέσεις, πάντως, ξεκινά ήδη το πρόγραμμα στο Χώρο Νέων Έργων και μάλιστα με το «In Vitro» της Larissa Sansour που εκπροσώπησε τη Δανία στην 58η Μπιενάλε της Βενετίας το 2019. Η δικάναλη κινηματογραφική προβολή, που θα παρουσιάζεται για λίγους μήνες στον τρίτο όροφο, εστιάζει στο ζήτημα της μνήμης, μια επιλογή που ακολουθεί τμήμα του σκεπτικού και της μόνιμης συλλογής. Εδώ η μνήμη είναι ένα ασήκωτο φορτίο που μια νέα γυναίκα προσπαθεί να αποτινάξει αντιδρώντας στην επιβεβλημένη από τη μητέρα της νοσταλγία για τον γενέθλιο τόπο, έναν τόπο που καταστράφηκε ανεπανόρθωτα και για την ίδια δεν έχει κανένα νόημα, αφού δεν τον έζησε ποτέ.
Νίκος Αλεξίου, Τα τραπεζάκια © Κατερίνα Παρασκευά
Οδηγός πορείας
Πέρα από το εισαγωγικό κείμενο στην έκθεση και τις κατατοπιστικές λεζάντες για τα έργα, λείπουν τα επιμέρους κείμενα που θα βοηθούσαν το κοινό να αποκωδικοποιήσει με μεγαλύτερη ευχέρεια τις προτεινόμενες συνδέσεις μεταξύ τους. Ο επισκέπτης όμως έχει τη δυνατότητα να εστιάσει σε επιλεγμένα έργα κατεβάζοντας την εφαρμογή ξενάγησης ΕΜΣΤ App στο κινητό του, ενώ διατίθεται και ο σύντομος οδηγός Enter ΕΜΣΤ.
TAGS
