White Clouds © POGGI & MORE architecture/Javier Callejas Το άρθρο δημοσιεύτηκε στο τ. 246 των Νέων της Τέχνης (15 Σεπτεμβρίου 2019)
Οι τεράστιες πολυκατοικίες κοινωνικής στέγασης σε υποβαθμισμένα προάστια τα τελευταία χρόνια δίνουν δειλά δειλά τη θέση τους σε πιο μικρά και ευέλικτα συγκροτήματα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα τα White Clouds των MORE Architecture και POGGI Architecture, ένα κτίριο 30 διαμερισμάτων στην πόλη Saintes στη δυτική Γαλλία. Η αρχιτεκτονική του είναι σύγχρονη και αέρινη, τα μεταλλικά μπαλκόνια προσφέρουν μεγάλους υπαίθριους χώρους, ενώ τα διαμερίσματα εξασφαλίζουν άνετη διαβίωση ενθαρρύνοντας την κοινωνικοποίηση χωρίς να στερούν την ιδιωτικότητα στους κατοίκους.
White Clouds © POGGI & MORE architecture/Javier Callejas
Η ανάγκη για μαζική στέγαση ξεκίνησε με τη μετάβαση από την αγροτική στη βιομηχανοποιημένη κοινωνία και στην επακόλουθη αστικοποίηση. Ο πρωτοποριακός σχεδιασμός των «κοινωνικών κατοικιών» όπως ονομάζονται διεθνώς, που εφαρμόστηκε στην Ιταλία κατά τη δεύτερη μεταπολεμική περίοδο και σε όλη τη δεκαετία του ’70, βασίστηκε σε πρωτοποριακά μοντέλα στέγασης που σχεδίασαν αρχιτέκτονες όπως οι Walter Gropius, Alexander Klein, Le Corbusier και Mart Stam. Τα τελευταία χρόνια, ο τρόπος ζωής και οι ίδιες οι κοινωνίες μεταβάλλονται διαρκώς. Φαινόμενα όπως η παγκοσμιοποίηση, η οικονομική κρίση και η μετανάστευση αλλάζουν ριζικά και ταχύτατα τη δομή μιας γειτονιάς. Το κοινωνικό μοντέλο, που μέχρι πρότινος βασιζόταν μόνο στο παραδοσιακό πρότυπο οικογένειας, εξελίσσεται σ’ ένα πολυπολιτισμικό περιβάλλον, ανοιχτό στη διαφορετικότητα. Ωστόσο, ο σχεδιασμός των κοινωνικών κατοικιών λίγο μετασχηματίστηκε από αυτόν που είχε διαμορφωθεί στα τέλη της δεκαετίας του ’20 δημιουργώντας προβλήματα τόσο στους ενοίκους όσο και στο ευρύτερο κοινωνικό σύνολο. Αντί λοιπόν να βελτιώσουν, υποβάθμισαν την ποιότητα της ζωής των κατοίκων και γκετοποίησαν ολόκληρες περιοχές.
Η συζήτηση για τη σύγχρονη κοινωνική στέγαση τα τελευταία χρόνια έχει ανοίξει ξανά, μαζί και ο πειραματισμός στο σχεδιασμό που θα εκφράσει τις αλλαγές και τις ποικίλες πτυχές του σύγχρονου τρόπου ζωής. Η καλή αρχιτεκτονική δεν είναι αρκετή. Χρειάζεται και ανάλογος στρατηγικός αρχιτεκτονικός σχεδιασμός
Η συζήτηση για τη σύγχρονη κοινωνική στέγαση τα τελευταία χρόνια έχει ανοίξει ξανά, μαζί και ο πειραματισμός στο σχεδιασμό που θα εκφράσει τις αλλαγές και τις ποικίλες πτυχές του σύγχρονου τρόπου ζωής. Η καλή αρχιτεκτονική δεν είναι αρκετή. Χρειάζεται και ανάλογος στρατηγικός αρχιτεκτονικός σχεδιασμός. Η ανάλυση ενός κτιρίου με σκοπό να εκτιμηθεί το επίπεδο ικανοποίησης που απολαμβάνουν οι κάτοικοί του τόσο σε επίπεδο οικιστικής μονάδας όσο και σε αστική κλίμακα είναι αναγκαία. Η εξέταση της αρχιτεκτονικής μέσω της εμπειρίας ενός κατοίκου μπορεί να εισάγει πρωτοποριακές νέες στρατηγικές σχεδιασμού. Ένα από τα διεθνώς αναγνωρισμένα συστήματα για την αξιολόγηση των κτιρίων είναι η μέθοδος Post Occupancy Evaluation (POE), η οποία διερευνά την επίτευξη των στόχων του αρχιτεκτονικού σχεδιασμού στη ζωή των κατοίκων.
White Clouds © POGGI & MORE architecture/Javier Callejas
Τολμηρές παρεμβάσεις, όμως, χρειάζονται και σε πολεοδομικό επίπεδο κόντρα σε προκαταλήψεις και στερεότυπα. Η Βρετανία, για παράδειγμα, προκειμένου να αποφύγει τη συγκέντρωση εργατικών κατοικιών σε συγκεκριμένες περιοχές που θα οδηγούσαν στην υποβάθμισή τους και στην αύξηση της εγκληματικότητας, υιοθέτησε ένα ριζοσπαστικό μοντέλο. Για οικοδομές με λιγότερες από 10 κατοικίες, ο κατασκευαστής υποχρεούται να καταβάλει ένα τίμημα στο ταμείο κοινωνικής στέγασης, ενώ όταν είναι περισσότερα τα διαμερίσματα υποχρεούται να πουλήσει το 40% με 50 % του συνόλου στο κράτος σε τιμή κόστους ώστε να διατεθούν ως εργατικές κατοικίες. Έτσι, η Βρετανία μέσα από τον καταμερισμό αποφεύγει τη γκετοποίηση περιοχών αφού μέσα και στην πιο ακριβή γειτονιά του Κένσιγκτον μπορεί κανείς να συναντήσει εργατικές κατοικίες. Η αναπάντεχη αυτή συνεύρεση μπορεί να μην είναι και η πιο επιθυμητή για τον εύπορο γείτονα, αλλά καθόλου δεν τον εμποδίζει να καταβάλει ένα διόλου ευκαταφρόνητο ποσό για την αγορά της κατοικίας του. Οι μελετητές συχνά προτείνουν τη δημιουργία δύο ανεξάρτητων εισόδων και την οπτική απομόνωση των διαμερισμάτων. Δυστυχώς όμως έτσι δεν δημιουργείται μια ουσιαστική σχέση ανάμεσα στους γείτονες, αλλά μια απλή χωρική συμβίωση.
White Clouds © POGGI & MORE architecture/Javier Callejas
TAGS
