Still από το ντοκιμαντέρ Never Sorry (2012) της Alison Klayman, που καταγράφει τους ρυθμούς του Ai Weiwei Marcel Duchamp, Marina Abramovic, Gerhard Richter, Ai Weiwei: όλα όσα θα θέλατε να μάθετε για τη ζωή και το έργο τους σε τέσσερα χορταστικά ντοκιμαντέρ
Δύσκολο είδος φιλμικής γραφής το ντοκιμαντέρ. Η επένδυση της πληροφορίας με ένα σκηνοθετικό βλέμμα ικανό να την αναδείξει και να διατηρήσει την προσοχή του θεατή δεν είναι εύκολη υπόθεση. Πόσο μάλλον όταν μιλάμε για ταινίες τεκμηρίωσης για τη σύγχρονη τέχνη. Εκτός κι αν αναφέρονται σε ονόματα που αγγίζουν τα όρια του θρύλου.
Στα παρακάτω ντοκιμαντέρ το μεγάλο δέλεαρ μοιάζει να είναι όχι τόσο η αίσθηση διείσδυσης στο άβατο της σκέψης και της δημιουργικής δίνης των καλλιτεχνών που παρουσιάζουν, όσο οι άγνωστες πτυχές της ζωής τους που φωτίζονται έτσι, ώστε να δημιουργούνται νέα αινίγματα που θρέφουν τον μύθο τους.
Ο Duchamp και η τέχνη του δυνατού
Στο The Art of the possible (2019) του Mathew Taylor ―διαθέσιμο στο Amazon Prime και στο Apple TV― η σκηνοθεσία μάλλον είναι κουραστική, η ταινία όμως σε κερδίζει για το θέμα, τον σημαντικότερο καλλιτέχνη του 20ού αιώνα, και τα εξαιρετικά ονόματα που μιλούν γι’ αυτόν ― μεταξύ άλλων, οι θεωρητικοί τέχνης Linda D. Henderson και Hanna B. Higgins και οι καλλιτέχνες Ed Ruscha, Joseph Cosuth και Marina Abramovic.
Απίστευτα ευφυής, ο Duchamp έθετε πάντα προκλήσεις στον εαυτό του και στο κοινό και καθόρισε όλη την μετέπειτα Δυτική τέχνη. Όλα όσα θέλατε να μάθετε για τις περιπέτειες του Γυμνού που κατεβαίνει τη σκάλα και για την Κρήνη στα ανεξάρτητα σαλόνια του Παρισιού και της Νέας Υόρκης, για την αγάπη του για το σκάκι, για το σχετικά άγνωστο αλλά φλογερό ειδύλλιό του με τη Maria Martins και το αμφιλεγόμενο και αινιγματικό magnum opus του, Étant donnés, που έφτιαξε με την ανάμνησή της, για το περίφημο χιούμορ και τις ποιητικές του γλωσσοπλασίες, όπως και για τις περιπέτειες του Μεγάλου Γυαλιού, παρελαύνουν στην οθόνη αποκαλύπτοντας το μέγεθος της μυθικής αυτής προσωπικότητας και την τεράστια επίδραση που είχε, όχι μόνο στην τέχνη, αλλά σε όλη τη σύγχρονη σκέψη.
Η δυναμικά παρούσα κυρία Αμπράμοβιτς
Στο The artist is present (2012) του Mathew Ackers ―επίσης διαθέσιμο από το Amazon Prime και το AppleTV― παρακολουθούμε την «ντίβα της σύγχρονης τέχνης» ή «γιαγιά της performance» (όπως την αποκαλούσε ο Ulay) Marina Abramovic καθώς στήνει την εμβληματική της ομώνυμη performance-έκθεση στο MoMA της Νέας Υόρκης.
Στην έκθεση αυτή, ενώ νέοι performers παρουσίαζαν σε επανεκτέλεση παλαιότερες δουλειές της, η ίδια καλούσε τους επισκέπτες να καθίσουν απέναντί της σε ένα τραπέζι και να μοιραστούν χρόνο επικοινωνώντας μόνο με τα μάτια ― ένα δικό της re-enactment του εμβληματικού Nightsea crossing που είχε τελέσει με τον Ulay τη δεκαετία του ’80. Η κάμερα του σκηνοθέτη συνομιλεί διαρκώς μαζί της, ενώ ταυτόχρονα γίνεται μια μικρή αναδρομή στην καλλιτεχνική της πορεία, από το παράτολμο Rhythm 0 του 1974 μέχρι το The artist is present.
Μαθαίνουμε για την κοινή πορεία της με τον Ulay, τη ζωή στο βαν με το οποίο ταξίδευαν για σχεδόν μία επταετία, τις σοκαριστικές performance που πραγματοποίησαν μαζί και τη συγκλονιστική ερωτική τους ιστορία που τέλειωσε με το θρυλικό project The lovers, όταν διέσχισαν εκατέρωθεν το Σινικό Τοίχος για να συναντηθούν στη μέση και να χωρίσουν. Τη βρίσκουμε στο σπίτι της να μαγειρεύει, να κάνει μπάνιο, να δοκιμάζει ρούχα ή να κάνει workshop με νέους καλλιτέχνες.
Η Abramovic μοιάζει να απολαμβάνει την προσοχή της κάμερας, δείχνει πανέμορφη, ευτυχής και εντυπωσιακή, μιλάει για τα πάντα γενναιόδωρα, χαμογελαστή και ενίοτε συγκινημένη. Ο Ulay, ο γκαλερίστας της, Sean Kelly, ο Klaus Biesenbach, ο βοηθός της Davide Balliano και ο Arthur Dando μιλούν για τη δύναμη και την καινοτομία της δουλειάς της, το πόσο καθόρισε την τέχνη της performance, την ένταση της προσωπικότητάς της και τα ρίσκα που συνεχίζει να παίρνει. Από τις πιο συγκινητικές στιγμές: η συνάντησή της με τον Ulay στο τραπέζι του The artist is present όπου και οι δύο δακρύζουν.
Στο ατελιέ του Gerhard Richter
Το να πάρει κανείς συνέντευξη από τον Γερμανό διάσημο καλλιτέχνη είναι γνωστό ότι είναι πολύ δύσκολο, γεγονός που κάνει το Gerhard Richter Painting (2007) της Corrina Belz ιδιαίτερα ενδιαφέρον εγχείρημα.
Η σκηνοθέτιδα είναι πολύ προσεκτική, κάτι που φαίνεται ακόμα και στην διακριτικότητα ―αν όχι διστακτικότητα― με την οποία θέτει τις ερωτήσεις και πώς προσπαθεί να δίνει απλώς ερεθίσματα για να τον αφήνει να μιλάει μόνος του και για ό,τι θέλει.
Η κάμερα είναι αργή, ενίοτε στατική, ενώ η μουσική υπόκρουση είναι συνθέσεις του John Cage και του Μπαχ. Παρακολουθούμε τον ζωγράφο, κατά τη μαγική στιγμή της δημιουργίας, να περνάει πρώτα το πινέλο και μετά τη ρακλέτα στους καμβάδες του, να παραπονιέται για το πόσο εκτεθειμένος νιώθει που τον κοιτάμε, να μιλάει για την τυχαιότητα, την ομορφιά και την αλήθεια, να χαλαρώνει και να γελάει μόνο λίγες στιγμές.
Γνωρίζουμε τους βοηθούς του, τη σύζυγό του, βλέπουμε τις εικόνες που έχει ως έμπνευση, βόλτες σε ρετροσπεκτίβες του, ακούμε συζητήσεις του με τον Benjamin Buchloch και τη Marianne Goodman, συνεντεύξεις από τα 70s ή τον βλέπουμε να οδηγεί στην Κολονία γκρινιάζοντας για το πόσο άσχημη πόλη είναι.
Αυτό που καταφέρνει η σκηνοθέτις είναι να αιχμαλωτίσει όχι μόνο τον τρόπο που η σκέψη του καλλιτέχνη πραγματώνεται σε έργο, αλλά και το ότι η ζωή του Richter βρίσκεται σε απόλυτη αρμονία με το αυτό.
Ο καλλιτεχνικός ακτιβισμός του Ai Weiwei
Καλλιτέχνης-σταρ, σε πλήρη αρμονία με την ηλεκτρονική αύρα της εποχής, επιλέγει να συγκρουστεί και να επανασυμφιλιωθεί με τοπικές παραδόσεις και να διεξαγάγει καλλιτεχνικό ακτιβισμό στα νέα μέσα.
Το ντοκιμαντέρ Never Sorry (2012) της Alison Klayman καταγράφει τους ρυθμούς του ακτιβιστή Κινέζου καλλιτέχνη, συγγραφέα και αρχιτέκτονα ακολουθώντας τον στο εργαστήριο, στο σπίτι του, σε εκθέσεις στο Μόναχο και τη Νέα Υόρκη, σε δείπνα με τους θαυμαστές του, στην αστυνομία. Τον δείχνει να παίζει με τον γιο του, να καθησυχάζει τη μητέρα του, διαβάζει το twitter account του.
Ο ίδιος μιλάει ακατάπαυστα. Αυστηρός, σοβαρός, αλλά και θυμωμένος με το πολιτικό σύστημα της πατρίδας του, εξοικειωμένος απόλυτα με τον φακό, διηγείται τα σκοτεινά γεγονότα του σεισμού στο Σιτσουάν και του σχολείου που κατάρρευσε σκοτώνοντας πάνω από 5.000 παιδιά.
Μιλά για το πώς τον καταδίωξαν όταν προσπάθησε να μάθει τα ονόματα και τον αριθμό των νεκρών και όταν δημοσίευσε αυτά τα στοιχεία στο blog του, για τις συγκρούσεις του με την κινέζικη κυβέρνηση, την ιστορία του ποιητή πατέρα του, τη στήριξή του στον συγγραφέα Liu Xiaobo, αλλά και για την κράτησή του, για 81 μέρες, από τις κινεζικές αρχές.
Με επίκεντρο την ακτιβιστική δράση και τον διαρκή αγώνα του υπέρ του δικαιώματος στην ελεύθερη έκφραση, το βραβευμένο αυτό ντοκιμαντέρ αποτελεί μια εξαιρετική γνωριμία τόσο με την καλλιτεχνική όσο και με την ανθρώπινη πλευρά του πολυσυζητημένου δημιουργού.
TAGS
