Το Μουσείο του Λούβρου στο Παρίσι © AP Photo/Thibault Camus Τον τελευταίο μήνα, τα μουσεία άρχισαν να ανοίγουν ξανά τις πύλες τους στο κοινό και, μετά το κλείσιμο τους λόγω της πανδημίας, έρχονται αντιμέτωπα με την πραγματικότητα της χαμηλής επισκεψιμότητας. Ο σχεδόν ανύπαρκτος τουρισμός αλλά και τα υποχρεωτικά μέτρα κάνουν τα μεγάλα και δημοφιλή μουσεία, κατασκευασμένα να φιλοξενούν μεγάλο αριθμό ατόμων, να φαίνονται άδεια.
Είναι σίγουρα μια δυστοπική εικόνα, τουλάχιστον για τα μουσεία. Για παράδειγμα, το Μουσείο του Λούβρου υπολογίζει πως η μείωση των επισκεπτών του φέτος θα είναι της τάξης του 80%. Οι τοπικοί επισκέπτες, από την άλλη πλευρά, βρίσκουν την ευκαιρία να απολαύσουν τα μουσεία και τους αρχαιολογικούς χώρους που μέχρι πρόσφατα ήταν δύσκολα επισκέψιμα λόγω των τουριστών. Και η αλήθεια είναι πως οι ατελείωτες ουρές και οι υπερβολικά γεμάτες αίθουσες ήταν αποτρεπτικές για πολλούς, ενώ για κάποιους μπορούσαν να αφαιρέσουν την δυνατότητα να απολαύσουν τα εκθέματα.
Τα μουσεία σε αυτή τη συγκυρία βρίσκονται μπροστά σε ένα ζήτημα που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί και ως υπαρξιακό. Είναι δηλαδή μια «τουριστική ατραξιόν» ή ένας χώρος πολιτισμού για τις τοπικές κοινωνίες;
Ο «τουρίστας» δεν είναι βρόμικη λέξη!
Ο διευθυντής του Μουσείου του Λούβρου, Jean-Luc Martinez, σε μια πολύ ενδιαφέρουσα συνέντευξή του στην Art Newspaper, υποστηρίζει πως «χωρίς τουρίστες τα μουσεία θα ήταν απλώς συλλογές αξιοπερίεργων αντικειμένων (cabinets of curiosities) αποκλειστικά για τις ελίτ». Και τονίζει πως «ο τουρίστας δεν είναι μια βρόμικη λέξη! Η τέχνη δεν είναι αυθύπαρκτη, ζει μέσα από τις συναντήσεις της με τους ανθρώπους, γίνεται κοινό αγαθό».
José Manuel Ballester, View of the Basin of San Marco from the Punta della Dogana
Η άποψη, που πολύ ωραία δηλώνεται εδώ, είναι πως ο μαζικός τουρισμός είναι ένας τρόπος διασφάλισης της πρόσβασης των ανθρώπων στην τέχνη, ένα μέσο δηλαδή εκδημοκρατισμού της. Αυτός ο ίδιος «φόβος του κενού» φαίνεται να είναι και το θέμα της καμπάνιας ενίσχυσης της Πινακοθήκη της Brera. Συγκεκριμένα, επέλεξε να χρησιμοποιήσει ένα έργο του José Manuel Ballester, στο οποίο ο καλλιτέχνης έχει πάρει γνωστό πίνακα του Canalleto που απεικονίζει τη Βενετία γεμάτη ζωή και την έχει «πειράξει» ώστε να έχει αφαιρεθεί κάθε ίχνος ανθρώπινης παρουσίας.
Η κρίση ως ευκαιρία
Οι κάτοικοι των ιταλικών πόλεων, πάντως, φαίνεται να απολαμβάνουν την απουσία του πλήθους τουριστών. Σε άρθρο στους New York Times παρουσιάζεται η άποψη των μόνιμων κατοίκων που βλέπουν τη μείωση του τουρισμού σαν μια ευκαιρία να επισκεφτούν χωρίς να περιμένουν σε ουρές και να μπορέσουν να περάσουν ποιοτικό χρόνο στα μουσεία.
Κάποια μουσεία βλέπουν τη συγκυρία αυτή επίσης σαν μια ευκαιρία να προσεγγίσουν τους ντόπιους. Η διευθύντρια του Van Gogh Museum, Emilie Gordenker, δηλώνει στο Apollo πως βλέπει την παρούσα κρίση ως τη «στιγμή να προσεγγίσουν το ολλανδικό κοινό» και να δημιουργήσουν «τα θεμέλια μιας μακροχρόνιας σχέσης». Μέχρι τώρα μόνο το 15% των επισκεπτών ήταν Ολλανδοί, οι οποίοι, όπως λέει η ίδια, αντιλαμβάνονταν πως το Van Gogh Museum απευθύνεται μόνο στους τουρίστες.
Το Van Gogh Museum στι Άμστερνταμ © Shutterstock
Στην Ελλάδα, τα μουσεία βλέπουν επίσης μείωση επισκεπτών. Όπως αναφέρθηκε σε προηγούμενό μας άρθρο, το Μουσείο της Ακρόπολης είχε μόλις 137, 214 και 130 επισκέπτες τις τρεις πρώτες μέρες λειτουργίας του, τη στιγμή που την αντίστοιχη περίοδο είχε 6.000 επισκέπτες ημερησίως. Καθώς πολλά από τα μουσεία μας βασίζουν την επισκεψιμότητά τους κυρίως στον τουρισμό, θα βρεθούν αντιμέτωπα με το ίδιο πρόβλημα.
Αδιαμφισβήτητα ο τουρισμός φέρνει έσοδα στα μουσεία που είναι απαραίτητα για την λειτουργία τους, όμως την ίδια στιγμή αυτό μπορεί να αποξενώσει τους μόνιμους κατοίκους, τους οποίους τα μουσεία χρειάζονται τώρα όσο ποτέ. Θα μπορούσε η συγκυρία αυτή να είναι όντως μια ευκαιρία για να δημιουργηθεί μια καλύτερη σχέση μεταξύ μουσείου και μόνιμων επισκεπτών.
Το Μουσείο της Ακρόπολης © AP Photo/Thanassis Stavrakis
TAGS
