Τι είναι αυτό που μας ενοχλεί τελικά με τον μεγάλο περίπατο;

Τρίτη βράδυ, Παρασκευή πρωί, Σάββατο απόγευμα, Κυριακή μεσημέρι· αυτές είναι οι ώρες και οι μέρες όπου περπάτησα το νέο τμήμα του μεγάλου περιπάτου της Αθήνας ― αυτό για το οποίο μιλούν πλέον όλοι. Περπάτησα ξανά και ξανά ως δημότης της πόλης, δημοσιογράφος, flâneur, αισθητηριακός περιπατητής, nerd της αθηναϊκής πολεοδομίας και αρχιτεκτονικής του 20ού αιώνα. Όλα αυτά, έχοντας πάντα στο μυαλό μου όσα γράφονται στον Τύπο, στα social media, όσα λέγονται σε συνομιλίες. Την Κυριακή το μεσημέρι, κατακαλόκαιρο, κατάλαβα ―μέσα στους αυτόνομους, σιωπηλούς και αφόρητα ράθυμους ρυθμούς τού «Κυριακή στην Αθήνα»― ότι αυτό που ενοχλεί περισσότερο είναι ο τρόπος και όχι μόνο το «τι» του μεγάλου περιπάτου που εμπνεύστηκαν ο δήμαρχος Αθηναίων Κώστας Μπακογιάννης και η ομάδα του. Είναι αυτό που μας κάνει να ξεχνούμε ότι οι παρεμβάσεις στην Πανεπιστημίου, στη Βασ. Όλγας, στη Βασ. Αμαλίας και στο Σύνταγμα «απλώς» περικλείουν τον ουσιαστικό μεγάλο περίπατο της Αθήνας: το ιστορικό και εμπορικό της τρίγωνο, το ωραιότερο σημείο της ελληνικής πρωτεύουσας.

Λησμονούμε ότι ο μεγάλος περίπατος είναι ο πυρήνας της περιοχής που οριοθετείται από τις οδούς Μητροπόλεως, Ερμού, Αθηνάς, Σταδίου και Μητροπόλεως και στο τμήμα της οδού Ερμού από την οδό Αθηνάς ώς την οδό Αγ. Ασωμάτων, διότι εφαρμόζεται ένα όραμα για την Αθήνα με έναν χαλαρό, πιθανόν αμελέτητο, αστικό ακτιβισμό.

Έτσι, δεν είναι μόνον ότι αποδεικνύεται περιττή η επιπλέον πεζοδρόμηση της Πανεπιστημίου. Πέραν των ήδη ευρύχωρων πεζοδρομίων, θα αρκούσε να σημανθεί ο ποδηλατόδρομος και να γίνει ίσως διπλής κυκλοφορίας η Πανεπιστημίου, με ταυτόχρονη την πλήρη πεζοδρόμηση της Σταδίου, που εδώ και μια δεκαετία στενάζει και μαραίνεται, ιδίως από την Ομόνοια ώς την Κοραή, και χρειάζεται όσο καμία άλλη την πεζοδρόμηση. Ακόμη κι αν η Σταδίου γίνει βορά στην εστίαση και τη φιλοξενία, θα ελαφρύνει το εμπορικό τρίγωνο από την περαιτέρω airbnbοποίησή του, εκτός βέβαια από το ότι θα ξαναζωντανέψει η ίδια.

Δεν είναι καν η προχειρότητα της προσωρινότητας του μεγάλου περιπάτου ― κάποια εισαγωγικά είχα γράψει εδώ πριν από λίγο καιρό. Για παράδειγμα, αυτό που συμβαίνει με τον ποδηλατόδρομο στο ύψος της Βουκουρεστίου. Ο ποδηλατόδρομος εκεί κάπου… τελειώνει (ή αρχίζει). Εκεί, αναγκαστικά, ο ποδηλάτης θα πάει στο πεζοδρόμιο και ο θεός βοηθός. Διότι η πρόβλεψη, όπως είναι αυτήν τη στιγμή, έχει είσοδο-έξοδο του ποδηλατοδρόμου ― κι αν σε αυτό το ύψος τον χρησιμοποιήσεις ως έξοδο, τότε θα μπεις στο αντίθετο ρεύμα της Πανεπιστημίου· και καλή τύχη. Μάλιστα, όταν έθεσα αντίστοιχο ερώτημα σε τρεις άνδρες της Δημοτικής Αστυνομίας για το τι συμβαίνει με τον ποδηλατόδρομο και εάν τα ποδήλατα πρέπει να ανεβούν στο πεζοδρόμιο ή να πάνε αντίθετα στην Πανεπιστημίου, η απάντηση ήταν «μάλλον, ναι», με μιαν απορία να διαχέεται στην ατμόσφαιρα. Προφανώς, έχει προβλεφθεί ότι στον ποδηλατόδρομο ―ένα τυχαίο κομμάτι της πόλης δίχως εκτεταμένο δίκτυο― μόνο θα μπαίνεις από το ύψος της Βουκουρεστίου, κι ας έχει σήμανση διπλής κατεύθυνσης από την Ομόνοια προς το Σύνταγμα.

Δεν είναι ούτε μόνον η εντύπωση, στο ίδιο πνεύμα, που προκαλεί το σημείο στο ύψος των Προπυλαίων, όπου ξαφνικά ο νέος πεζόδρομος ―που μόνο στην Πανεπιστημίου είναι πράσινος, ενώ, επί παραδείγματι, στη Βασ. Όλγας κόκκινος (για να ταιριάζει με το ταρτάν του Παναθηναϊκού Σταδίου;)― χάνεται διότι παρεμβάλλεται η στάση, την ώρα που ο ποδηλατόδρομος συνεχίζει, παρά τη μανούβρα. Δεν θα συζητήσουμε βέβαια για την κατάσταση στο οδόστρωμα, που επιτρέπει τη βόλτα μόνο σε ποδήλατα με ειδικές αναρτήσεις, ειδάλλως η μέση σου θα διαμαρτυρηθεί στην πρώτη λακκουβίτσα. Ούτε αυτό έχει σημασία ― οι δρόμοι της Αθήνας είναι χάλια έτσι κι αλλιώς, με τα συνεχή ράβε-ξήλωνε (σε ένα παλαιότερο ρεπορτάζ στην «Καθημερινή» το είχα θίξει αναλυτικά).

Ο πιο επικίνδυνος και ένα από τα ενδεικτικά της προχειρότητας της προσωρινότητας είναι ο ποδηλατόδρομος της Βασ. Αμαλίας. Εκεί όπου πακτώθηκαν όπως όπως οι γραμμές του τραμ και τσάκα τσάκα βάφτηκε το οδόστρωμα ― καλή τύχη στους ποδηλάτες (και στα μηχανάκια που μπαινοβγαίνουν για να γλιτώσουν την κίνηση στον δρόμο για τα οχήματα).

Ούτε, πάντως, είναι μόνον οι φοίνικες που «κουτουλάνε» στα προϋπάρχοντα δέντρα της Πανεπιστημίου, τα ήδη ξεραμένα φυτά στις ζαρντινιέρες, αυτό το γενικώς αναδιδόμενο «λίθοι και πλίνθοι και ξύλα και κέραμοι ατάκτως ερριμμένα», οι επιλογές του αστικού εξοπλισμού, η σήμανση του περιπάτου με άντρα περιπατητή και μόνο· αυτά λέγονται και ξαναλέγονται, γράφονται και ξαναγράφονται ― αρκεί μία εύκολη αναζήτηση στο Google και στις μεγάλες εφημερίδες και sites.

Είναι, σημειώνω καθώς περπατάω με το αμείλικτο αττικό φως να ισοπεδώνει τα πάντα, ο τρόπος που πάνε να εφαρμοστούν ―ή να επιβληθούν― οι νέες συνθήκες στην πόλη. Όταν έχεις όραμα για την πόλη, όταν πραγματικά έχεις αντιληφθεί τι είναι η Αθήνα στη χορεία των πόλεων που δημιουργήθηκαν τον 20ό αιώνα, όταν στ’ αλήθεια δεν γνωρίζεις την πόλη μόνο «μέσα από το ταξί» (η δημαρχία Καμίνη, ο δήμαρχος και το στενό γραφείο του, είχε αποθεώσει αυτή την αντίληψη), τότε συζητάς μαζί της, με τους αρχιτέκτονες, τους πολεοδόμους, τους ιστορικούς, τους οικονομολόγους, τους επιχειρηματίες, τους κατοίκους της· τότε κάνεις τους πάντες κοινωνούς του οράματος, αντιμετωπίζεις την πόλη ως αυτό που είναι: ένα υπαίθριο μουσείο της μοντέρνας ζωής, μία πανδαισία του προηγούμενου αιώνα, της ταχύτητας, της δίψας για το «πολύ» και το «γρήγορα», της φτώχειας και της λαχτάρας για τη Δύση, της παράδοσης και της νεωτερικότητας ― μία πόλη που μπορεί, έστω και αργά, να δεξιωθεί το σήμερα, το νέο.

Η Αθήνα, δυστυχώς, αντιμετωπίστηκε, ακόμη και σε προσωρινή κλίμακα, ως του Κασίδη του κεφάλι, ως πεδίο… ιμπρεσιονιστικής και, την ίδια στιγμή, ναΐφ ακτιβιστικής παρεμβατικότητας, ως μια σκηνή για την κουλ αλαζονεία που προκαλεί η λανθασμένη εκτίμηση των ικανοτήτων και των δυνατοτήτων. Τα μεγάλα οράματα για την πόλη, οι σεισμικές αλλαγές στην καθημερινότητα και την εικόνα της και ο πόλεμος με όσα ξέραμε ώς τώρα απαιτούν ―επιτρέψτε μου: επιβάλλουν― να τη δεις στο παρόν της, ως πόλη συμμετοχική και ανοικτή, έτοιμη για το μετανεωτερικό, το συναρπαστικό, το τεχνολογικό σοκ του 21ου αιώνα· έτοιμη να γίνει αυτό για το οποίο την προετοίμαζε ο σχεδιασμός του ’50 και του ’60: μητρόπολη, μία μεγάλη, ανθρώπινη πόλη με το κέντρο και τις διάσπαρτες επαρχίες της.

Απαιτεί, πάνω απ’ όλα, να μπορείς να εντάξεις τις δομικές αλλαγές σε ένα μεγάλο πλέγμα παρεμβάσεων, όχι με αποσπασματικότητες και βιασύνη να επιδείξεις «έργο». Τα υψηλόφρονα οράματα για την πόλη απαιτούν ―και επιβάλλουν― να ξέρεις τι θέλεις να πετύχεις. Σε διαφορετική περίπτωση, απλώς θα την επιβαρύνεις, θα την ασχημύνεις, θα την ταλαιπωρήσεις, θα την ερημώσεις. Θα οδηγήσεις τους πάντες αλλού, σε διαφορετικούς προορισμούς.

Ο Κώστας Μπακογιάννης έχει μελετήσει πολύ καλά τον Γιώργο Καμίνη ― κάνει θέμα αυτά που δεν έχει τη δυνατότητα να κάνει, και πνίγει όσα έκανε. Καταλαβαίνω· τίποτα δεν είναι πιο instagramable από τον μεγάλο περίπατο του Μπακογιάννη, όπως ακριβώς τίποτα δεν ήταν πιο instagramable από τη Δημοτική Αγορά Κυψέλης του Καμίνη· και στις δύο περιπτώσεις, παραφράζοντας τον Μαρκ Τουέιν, υπήρχαν μεγάλες προσδοκίες και μικρές πραγματικότητες. Αυτό, όμως, συμβαίνει με τα θολά οράματα, ιδίως όταν δεν προϋποθέτουν γνώση και κατανόηση, μελέτη και στάθμιση. Εξάλλου, το μαρτυρά ρητά το ίδιο το site του μεγάλου περιπάτου: «Δεν έχει θεωρία, έχει πράξη».

Αν υπάρχει πραγματικό όραμα γι’ αυτή την πόλη, τότε πρέπει να γνωρίζουμε κάτι περισσότερο από τις κενολογίες τύπου «σύγχρονη πόλη», «φιλική στον πεζό και τον ποδηλάτη» ή «περισσότερος δημόσιος χώρος» ―γενικότητες από τις οποίες βρίθει η ενημερωτική ιστοσελίδα του δήμου Αθηναίων― με τα οποία δεν βάφονται αυγά. Με αυτά απλώς πετάς μια εντυπωσιακή παρέμβαση εδώ και μια υπεράνω παρέμβαση εκεί ― κι όπου βγάλει.

Κατά τα λοιπά, ας υιοθετήσουμε ένα δέντρο. Όσο πιο γρήγορα γίνεται, διότι έχουν αρχίσει ήδη να ξεραίνονται.

Καλό καλοκαίρι!

Δημήτρης Αθηνάκης

Δείτε όλα τα άρθρα του συντάκτη