Ο πρωτεργάτης του κινήματος επαναπατρισμού αφρικανικών κειμηλίων ήταν μόλις 48 ετών

Ο Sindika Dokolo, ένας από τους μεγαλύτερους συλλέκτες αφρικανικής τέχνης και από τους πρωτεργάτες για τον επαναπατρισμό αφρικανικών κειμηλίων και έργων τέχνης, σκοτώθηκε σε ατύχημα κατά τη διάρκεια κατάδυσης στο Ντουμπάι την περασμένη Πέμπτη 29 Οκτωβρίου, σε ηλικία 48 ετών.

Ένας μαικήνας της αφρικανικής τέχνης

Γεννημένος στην Κινσάσα του Κονγκό (Ζαίρ τότε) το 1972, ο Dokolo ήταν γόνος μίας από τις πιο πλούσιες οικογένειες της χώρας και μεγάλωσε μεταξύ Βελγίου και Γαλλίας. Ο πατέρας του, Augustin Dokolo, εκατομμυριούχος ιδρυτής της Bank of Kinshasa, ήταν φανατικός συλλέκτης αφρικανικής τέχνης. Αυτήν την αγάπη μετέδωσε στον γιο του, ο οποίος ήδη από τα 15 του ξεκίνησε να συλλέγει τέχνη, συγκεντρώνοντας πάνω 3.000 έργα καλλιτεχνών της αφρικανικής ηπείρου αλλά και της Διασποράς, όπως οι Yinka Sonibare, Zanele Muholi και William Kentridge, τα οποία ανήκουν στο ίδρυμά του, Sindika Dokolo Foundation.

Παράλληλα με τη στήριξή του στη σύγχρονη εικαστική σκηνή, ο Dokolo είχε ασχοληθεί ενεργά με τον επαναπατρισμό έργων αφρικανικής τέχνης που είχαν κλαπεί από την Αφρική κατά τη διάρκεια τόσο της αποικιοκρατίας όσο και των διάφορων εμφύλιων πολέμων. Μέσα σε πέντε χρόνια είχε καταφέρει να επιστρέψει δεκαπέντε κειμήλια, ανάμεσα στα οποία δύο γυναικείες μάσκες και ένα άγαλμα άνδρα της φυλής Chokwe που είχαν εξαφανιστεί από το Μουσείο Dundo στην Αγκόλα κατά τη διάρκεια του εμφύλιου πολέμου που μάστισε τη χώρα μεταξύ 1975-2002. Όπως είχε πει στην Art Newspaper το 2014, η επιστροφή των έργων που έχουν κλαπεί από τη Μαύρη Ήπειρο «δε θα έπρεπε να είναι λιγότερο επείγουσα» από την αντίστοιχη προσπάθεια για τα έργα που πήραν οι Ναζί -μια καμπάνια που τράβηξε ιδιαίτερα τα φώτα της δημοσιότητας πέρσι, όταν προβλήθηκε στο billboard του NASDAQ στην Times Square της Νέας Υόρκης.

Για τη δραστηριότητά του, η ιδρύτρια του 1:54 Contemporary African Art Fair Touria El Glaoui είχε χαρακτηρίσει τον Dokolo ως «έναν από τους πιο σημαντικούς σημαντικούς υπερασπιστές της αφρικανικής τέχνης». Είναι μία από τους πολλούς ανθρώπους του χώρου που έχουν αποχαιρετήσει στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης τον Αφρικανό μαικήνα της τέχνης. Ανάμεσά τους ο Νοτιοαφρικανός καλλιτέχνης Kendell Geers, ο οποίος έγραψε ότι ο Dokolo τον ενέπνευσε και του έδωσε δύναμη με την πίστη του στην τέχνη, συμπληρώνοντας ότι: «Ο κόσμος είναι ένα σκοτεινότερο μέρος χωρίς το λαμπρό φως του».

Το οικογενειακό σκάνδαλο

Παρά την ευεργετική για τον αφρικανικό πολιτισμό δράση του, τα τελευταία τρία χρόνια ο Dokolo βρισκόταν στους τίτλους των ειδήσεων κυρίως λόγω της έρευνας που γίνεται στα περιουσιακά στοιχεία της οικογένειάς του. Η γυναίκα του, Isabel dos Santos, «η πιο πλούσια γυναίκα της Αφρικής» κατά το περιοδικό Forbes, είναι το επίκεντρο μιας έρευνας που διεξάγεται στην Αγκόλα για υπεξαίρεση κρατικού χρήματος ύψους 2 δισεκατομμυρίων δολαρίων, κατά τη διάρκεια της προεδρίας της στην κρατική πετρελαϊκή εταιρεία Sonangol. Η ίδια αρνείται τις κατηγορίες και κάνει λόγο για «κυνήγι μαγισσών» με στόχο την εδραίωση της εξουσίας του πρόεδρου της χώρας João Lourenço, καθότι οι ερευνητικές διαδικασίες ξεκίνησαν μετά την παραίτηση του πατέρα της JoséEduardodosSantosαπό την προεδρία της χώρας μετά από σχεδόν 40 χρόνια.

Όμως, μία έρευνα που δημοσίευσε το Διεθνές Consortium Ερευνητών Δημοσιογράφων (International Consortium of Investigative Journalists) τον περασμένο Ιανουάριο, γνωστή ως «LuandaLeaks», υποδεικνύει το αντίθετο. Έφερε στο φως 715.000 έγγραφα και emails που διέρρευσαν χάρη στην Πλατφόρμα Προστασίας Πληροφοριοδοτών στην Αφρική (Platform to Protect Whistleblowers in Africa), τα οποία αποκαλύπτουν τους δεσμούς της Dos Santosκαι του Dokolo με περισσότερες από 400 εταιρείες και θυγατρικές σε 41 χώρες. Μέσω αυτών και χρησιμοποιώντας ένα εκτεταμένο δίκτυο δικηγόρων, τραπεζιτών και ελεγκτών διαφαίνεται ότι η περιουσία τους δε στηρίχτηκε τόσο σε επιχειρηματικό δαιμόνιο, όσο σε μονομερείς συμφωνίες για τις βιομηχανίες πετρελαίου και διαμαντιών της Αγκόλα που εκμεταλλεύονταν τους χαλαρούς κανονισμούς της χώρας για να αποφύγουν τη φορολογία, συμβάλλοντας στη φτωχοποίηση της χώρας.

Έκτοτε, τα περιουσιακά στοιχεία της Dos Santosκαι του Dokolo στην Αγκόλα αλλά και την Πορτογαλία έχουν «παγώσει» μέχρι να ολοκληρωθεί η έρευνα που έχει φέρει στο στόχαστρο, μεταξύ άλλων, ελεγκτικές εταιρείες όπως η PwC, για τις υπηρεσίες που προσέφεραν στις εταιρείες τους.

Περισσότερες πληροφορίες για την τέχνη της Αφρικής θα βρείτε εδώ.

TAGS

Αννίτα Αποστολάκη

Δείτε όλα τα άρθρα του συντάκτη