Μια εγκατάσταση ξύλινων κλουβιών αποτελεί τον πυρἠνα της έκθεσης της Ποταμιάνου.

Τα κλουβιά, περίτεχνα και εντυπωσιακά, είναι ιδανικά για να φυλακίσουν εξωτικά πουλιά. Η μεταφορά, εδώ, είναι προφανής: “εξωτικό πουλί” είναι o,τιδήποτε διαφορετικό, ο,τιδήποτε κλονίζει την κανονικότητά μας και την πεποίθηση ότι “έτσι είναι τα πράγματα και δεν αλλάζουν᾽.

Τα εξωτικά πουλιά οφείλουν απλώς να κελαηδούν και να δείχνουν τα σπάνιας ομορφιάς χρώματά τους στους θαυμαστές τους. Αποτελούν δηλαδή το θέαμα που ανακόπτει και διασκεδάζει την επίπεδη καθημερινότητα. Ως “εξωτικά πουλιά“ μπορούν να εκληφθούν οι γυναίκες στις πατριαρχικές κοινωνίες. “Εξωτικά πουλιά” είναι επίσης οι πρόσφυγες και οι μετανάστες με τις ¨πρωτόγονες¨ συμπεριφορές, τις οποίες αρνούμαστε κατανοήσουμε και να κανονικοποιἠσουμε. Τέλος, “εξωτικά πουλιά” αποτελούν, για την κοινωνία, όσοι έχουν διαφορετικό σεξουαλικό προσανατολισμό ή δεν ασπάζονται τις κρατούσες αντιλήψεις περί φύλου. Εν ολίγοις, “εξωτικά πουλιά” είναι όλοι όσοι κάνουν διαφορετικές επιλογές, έχουν διαφορετική άποψη, φωνή και δράση. Για όλους αυτούς προορίζονται τα κλουβιά.

Η ιστορία της τέχνης δεν είναι αμέτοχη στην επιβολή μιας ιστορίας των ισχυρών. Με τη διαμόρφωση και διάδοση ενός μονοσήμαντου και συντηρητικού κανόνα αντιλαμβάνεται τη δυτική ιστορία τέχνης ως την κρατούσα Ιστορία, ανώτερη και πιο άξια έρευνας και μελέτης από οποιαδήποτε άλλη. Η νοερή συγγένεια μεταξύ φαινομενικά παράταιρων έργων διαφορετικών περιόδων έχει απασχολήσει έντονα την Ποταμιάνου σε παλαιότερες εκθέσεις της, όπως επίσης και η δυνατότητα των μεγάλων μουσείων να επιβάλλουν μια μορφή ιεράρχησης και μια ερμηνευτική διαμεσολάβηση. Σε αυτή την έκθεση, η Ποταμιάνου μοιάζει να στρέφει το ενδιαφέρον της στην αμφισβήτηση αυτού του κανόνα.

Ενας κλασικός τρόπος παρουσίασης σπάνιων εικόνων ή αντικειμένων στα μουσεία ήταν μέσα σε προθήκες, γνωστές και ως cabinets οf curiosities, που καθιστούσαν το έργο τέχνης απαραβίαστο, απρόσβλητο στις έξωθεν συνθήκες φθοράς . Επιπλέον, απέκρουαν την πιθανότητα αφής ή διάδρασης από τους θεατές. Καθιστούσαν δηλαδή το έργο τέχνης απόλυτο θέαμα.

Τι γίνεται όταν μέσα στις προθήκες- κλουβιά δεν υπάρχει ένα σπάνιο σχέδιο ή βιβλίο αλλά υποκειμενικές αφηγήσεις που ανήκουν στη σφαίρα του ιδιωτικού; Την ιδέα μιας κοινής ιστορίας, που όμως είναι τόσο διαφορετική ανά άτομο και εμπειρία, ανακινεί η Ποταμιάνου. Παράλληλα θέτει το ζήτημα της ταυτότητας, ατομικής και συλλογικής: η αξιακή της διάσταση και η κανονικοποίησή της γίνονται μόνο μέσα από την παραδοχή της κυρίαρχης ηθικής.

Αυτή τη ματιά της πατριαρχίας, που αναφέρεται πλέον στην ιστορία των εικαστικών και του κινηματογράφου ως the male gaze, αντικρούει η Ποταμιάνου στην εγκατάστασή της με τίτλο The Unknown Masterpiece σε δεύτερο, ξεχωριστό χώρο της γκαλερί. Με την τεχνική του photoshοp, η καλλιτέχνης έχει επέμβει σε γνωστά αριστουργήματα (ανδρών) καλλιτεχνών που απεικονίζουν γυναίκες με στρογγυλεμένα και εξιδανικευμένα χαρακτηριστικά βασισμένα στα τότε πρότυπα ομορφιάς. Πολλοί ερμήνευσαν αυτή την κίνηση ως μια χειρονομία γυναικείας χειραφέτησης. Προσωπικά, την αντιλαμβάνομαι ως μια διάθεση απαγκίστρωσης από τα στεγανά της πόλωσης και του διαχωρισμού των φύλων. Τα ψηφιακά επεξεργασμένα πρόσωπα είναι ταυτόχρονα μια σύζευξη και μια κατάργηση του φύλου. Μέσα από αυτή την ορατότητα του ¨άλλου῾, που δεν είναι ανάγκη να οριστεί και να κατονομαστεί, η Ποταμιάνου φέρνει στο προσκήνιο την κεντρική απαίτηση της μουσειολογικής πρακτικής σήμερα: δεν αρκεί να απλώς να δίνεται χώρος στο διαφορετικό. Σημασία έχει, πρωτίστως, αυτό να γίνεται από εκείνους που πραγματικά προέρχονται από τους κόλπους αυτών των κοινοτήτων ώστε να μπορούν να επικοινωνήσουν αξιόπιστα την προσωπική τους ιστορία. Γιατί αλλιώς, όπως λέει και ο τίτλος της έκθεσης, η Ιστορία σου δεν είναι η ιστορία μου.

Η έκθεση Υour history, it’s not my story πραγματοποιήθηκε στην ΕΝΙΑ Gallery, Πειραιάς από 8 Φεβρουαρίου έως 4 Μαίου 2019

TAGS

Βασίλης Ντούπας

Δείτε όλα τα άρθρα του συντάκτη