Self-Portrait with Scottish Flag, 2021 Φιλοξενούμενος της στήλης αυτή την εβδομάδα είναι ο Πάνος Σκλαβενίτης, που έγινε ευρύτερα γνωστός με τη συμμετοχή του στην τελευταία Athens Βiennale.
1. Ποιες είναι οι βασικές αρχές της εικαστικής σου πρακτικής;
Θυμάμαι όταν ήμουν φοιτητής στα πρώτα χρόνια στην ΑΣΚΤ, που σκεφτόμουν πως δεν θα ήθελα να είναι το έργο μου· δεν έπρεπε να είναι «περιγραφικό» και «επιφανειακό», δεν έπρεπε να είναι «ρηχό́», δεν έπρεπε να είναι το ένα, δεν έπρεπε να είναι το άλλο… Νομίζω ότι άρχισα να γίνομαι καλλιτέχνης όταν επιτέλους παραμέρισα αυτές τις αγκυλώσεις και εστίασα -όχι σε γενικούς κανόνες που οφείλουν να διέπουν, κάπως μεταφυσικά, όλα τα έργα τέχνης και να εφαρμόζονται πάντοτε και παντού, ανεξάρτητα από το εκάστοτε συγκείμενο- αλλά στις πραγματικές ανάγκες που προκύπτουν για το κάθε συγκεκριμένο έργο, κάθε φορά. Έμαθα να μην υιοθετώ γενικές αρχές που περιορίζουν την πρακτική μου, να απωθώ κάθε ανάγκη περιφρούρησής της και να μη διακρίνω ανάμεσα σε καλλιτεχνικές και μη καλλιτεχνικές φόρμες. Στην πτυχιακή μου εργασία, ένα έργο που ονόμασα ‘What is Man?’, επτά κοινωνικοί επιστήμονες, τοποθετημένοι κατά μήκος μιας όχθης της λίμνης Βιστωνίδας, διάβασαν διαδοχικά τα κείμενα που είχαν προετοιμάσει ως απαντήσεις στην ερώτηση «Τι είναι άνθρωπος» που τους είχα θέσει περίπου ένα μήνα πριν. Το έργο ήταν μια δράση την οποία επιτελούσαν επιστήμονες, εκτός του οικείου τους πανεπιστημιακού χώρου, γύρω από και μέσα σε μια λίμνη, που έδωσε το πλαίσιο επαναδιαχείρισης μιας, στην πραγματικότητα, μη-ερώτησης για τις κοινωνικές επιστήμες.
2. Από πού αντλείς έμπνευση;
Από παντού, είμαι λίγο σουπερμάρκετ, εξ ου και το επώνυμο, αλλά ας πούμε ότι αντλώ κυρίως από την καθημερινότητα, την πολιτική, την τέχνη και τις κοινωνικές επιστήμες. Για το έργο ‘Subject of Excavation (assignment)’ είχα οργανώσει μια ομάδα αρχαιολόγων και κοινωνικών ανθρωπολόγων στην οποία ανέθεσα μια αρχαιολογική ανασκαφή ενός ζωντανού υποκειμένου. Η ομάδα κλήθηκε να διερευνήσει τι μπορεί να σημαίνει ανασκάπτω έναν άνθρωπο (κυριολεκτικά, και όχι μεταφορικά, λόγου χάρη, «η ψυχανάλυση είναι η ανασκαφή της ψυχής») και να αποπειραθεί να το επιτελέσει. Στις λίγες συναντήσεις που καταφέραμε να πραγματοποιήσουμε προέκυψαν πολύ ενδιαφέροντα κείμενα, σχέδια και δοκιμές (όπως η αρχαιολογική ανασκαφή του ψυγείου του υποκειμένου). Μεθοδολογικά είχε ενδιαφέρον και μια δεύτερη διερώτηση: «πως μπορεί μια ανάθεση να συνιστά καλλιτεχνικό έργο;».
Το ‘The Sportsman’ είναι ένα έργο που έκανα για να αδυνατίσω. Δοκίμασα περισσότερα από σαράντα αθλήματα και σε έξι περίπου μήνες έχασα είκοσι τρία κιλά (μην ανησυχείτε, τα έχω πάρει όλα πίσω και με το παραπάνω). Στο ‘Kovatorthi’ διεκδικώ την επίσημη αναγνώριση της «ονειρικής ομοιότητας» δυο λιμανιών. Για τις ανάγκες ενός έργου που επεδίωκε μια «απόπειρα αυτοπροώθησης καταδικασμένης να αποτύχει εκ των προτέρων» εγκατέστησα στους Δελφούς μια πινακίδα που πιστοποιούσε, σε είκοσι γλώσσες, ότι «εδώ, κάποτε, στάθηκε για λίγο ο καλλιτέχνης Πάνος Σκλαβενίτης». Πολλά έργα μου αντλούν από τον εκφασισμό της ελληνικής κοινωνίας, όπως το Cargo που παρουσιάστηκε στην AB6 Μπιενάλε της Αθήνας, ή το ‘The poem begins with the unloving sun’, για τις ανάγκες του οποίου κατασκεύασα ένα ψεύτικο άρθρο σε μεγάλη εφημερίδα που εμφάνιζε τον Ντόναλντ Τουσκ να λέει στους Έλληνες «να πάρουν τον ήλιο τους και να τον βάλουν εκεί που ξέρουν». Στο έργο “Cocktail party” περισσότεροι από πενήντα συμμετέχοντες, απομονωμένοι ηχητικά από το περιβάλλον τους, αφηγήθηκαν ταυτόχρονα την ιστορία της ζωής τους.
3. Με τι καταπιάνεσαι αυτή την περίοδο;
Αυτόν το καιρό́ συμμετέχω σε τρεις διαδικτυακές εκθέσεις. Στο “The Telos Society Earth”, μετά από πρόσκληση της Γεωργίας Κοτρέτσος, παρουσιάζω μια σειρά εικόνων από το πρότζεκτ ‘Your daily Parthenon’, ένα έργο που άρχισε κατά́ τη διάρκεια του πρώτου και συνεχίστηκε στην αρχή́ του δεύτερου και ατελείωτου lockdown και είχε την μορφή́ καθημερινών αναρτήσεων στο Facebook.
Στην έκθεση “The Right to Silence?” σε επιμέλεια της Σωζίτα Γκουντούνα, στο John Jay College of Criminal Justice, στη Νέα Υόρκη, συμμετέχω με το βίντεο ‘Donkey dream’ ενώ στην έκθεση “Is everybody in? The ceremony is about to begin” στο Arts Festival της Σχολής Frances Rich του Deree, σε επιμέλεια, ύστερα από ανάθεση, της Νάντιας Αργυροπούλου, παρουσιάζουμε μαζί με την καλή φίλη και συνάδερφο Εύα Γιαννακοπούλου το κοινό έργο ‘The snake’. Παράλληλα οργανώνω stand-up comedy με μια ομάδα από εξαιρετικούς νεότερους εικαστικούς καλλιτέχνες και ηθοποιούς!
4. Πως έχει επηρεάσει η κατάσταση που ζούμε τη δουλειά σου; Ποιοι είναι οι τρόποι διαφυγής σου;
Αυτό που ζούμε με απασχολεί από το πρωί ως το βράδυ. Δεν μπορώ να διανοηθώ έργο που να μη σχετίζεται με αυτό, δεν μπορώ να μην αναρτώ συνεχώς σκέψεις στα social media, δεν μπορώ να μην προσπαθώ να βρω τρόπους αντιμετώπισής του. Ειδικά στην Ελλάδα, τα πράγματα γίνονται όλο και χειρότερα. Με την ευκαιρία, αν μου επιτρέπεις, να απευθυνθώ και από εδώ σε αυτούς που παραπονιούνται πως με όλες αυτές τις αναρτήσεις κάνουμε το περιβάλλον των social media τοξικό:
Οκ παιδιά, μαζί σας, ας τα αφήσουμε όλα αυτά πίσω μας και ας πάμε τραγουδώντας στον αγρό να κυνηγήσουμε πεταλουδίτσες. Ουπς δε γίνεται, απαγορεύεται! Δεν επιτρέπεται να κρατάτε απόχες, δεν επιτρέπεται να πάτε στους αγρούς παρά μόνο αν μένετε δίπλα, πεζοί, δεν επιτρέπεται το κυνήγι, δεν επιτρέπονται οι πεταλούδες, δεν επιτρέπονται τα τραγούδια και οι δυνατές ομιλίες, δεν επιτρέπεται να δείτε ένα φίλο σας σπίτι, δεν επιτρέπεται να πάτε σε ένα άλλο σπίτι για να κάνετε σεξ. Μπορείτε να βγείτε μόνο για γιατρό, φαρμακείο, ψώνια, τράπεζα, παροχή βοήθειας και γυμναστική. Μην αρχίσω για την γυμναστική τώρα, και μέσω ποιας λογικής -καταγωγικά- αξιολογείται ως τόσο σημαντική αυτή η δραστηριότητα! Τρόποι διαφυγής ελάχιστοι, καμιά βόλτα στο λόφο, καμιά παρανομία για να δω φίλους και κάτι ισπανικά που κουτσομαθαίνω μόνος μου εδώ και ένα μήνα.
5. Θεωρείς πως η Ελλάδα παρέχει το κατάλληλο περιβάλλον για τους καλλιτέχνες;
Για καλλιτέχνες όπως εγώ, που δουλεύουν εκτός γκαλερί, σε πειραματικά πρότζεκτς που συνήθως δεν αφήνουν πίσω αντικείμενα προς πώληση, και που είναι υποχρεωμένοι να κάνουν παράλληλα άλλες δουλειές για να επιβιώσουν οικονομικά, η απάντηση είναι όχι, με κανέναν τρόπο.
Η σύγχρονη τέχνη αυτού του είδους έχει ελάχιστη απήχηση στην Ελλάδα, αφορά μόλις σε μια μικρή κοινότητα «μυημένων», ενώ δεν υποστηρίζεται, δε χρηματοδοτείται ούτε προωθείται με κανέναν τρόπο από το κράτος. Αντίθετα, οι τύχες των εγχώριων καλλιτεχνικών πρότζεκτ εξαρτώνται σχεδόν αποκλειστικά από τις ελάχιστες χρηματοδοτήσεις ιδιωτικών φορέων που μετριούνται στα δάχτυλα του ενός χεριού.
Ζούμε σε μια χώρα που δεν επενδύει στο ελάχιστο στην σύγχρονη τέχνη, μια χώρα βαθιά συντηρητική που δε βρίσκει καθόλου αναγκαίο να έχει ένα Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης (το ΕΜΣΤ είναι ανοιχτό μόνο σύμφωνα με ένα πανό που κρέμεται, κάπως ειρωνικά, στην άκρη της πρόσοψής του) αλλά́ εξαντλεί την πολιτισμική της δραστηριότητα στο κόψιμο εισιτηρίων για την ανάβαση στον ιερό βράχο που έχει την τεράστια ατυχία να φιλοξενεί στο κέντρο της πρωτεύουσάς της και για τον οποίο προσφάτως φαντασιώνεται την ανακατασκευή της ρωμαϊκής κλίμακας στη δυτική του προσπέλαση. Ένα έργο που αν -κόντρα σε κάθε λογική- κατoρθωθεί να υλοποιηθεί, πάρα πολύ θα το διασκεδάσω!
6. Ως performance artist, ποια είναι η άποψή σου για τους εθνικούς εορτασμούς του 2021;
Γενικά μιλώντας, τα κράτη είναι δομές που στην ίδια τη βάση της συγκρότησής τους φέρουν αποκλεισμούς, διωγμούς, ως και την εξόντωση εκείνου που δεν περικλείουν, που αφήνουν απ’ έξω και που τοποθετούν απέναντι, ενώ δομούνται ιεραρχικά, ακριβώς πάνω στην κοινωνική και ταξική ανισότητα και αδικία. Ως εκ τούτου, η ίδρυση ενός κράτους δεν νομίζω ότι θα έπρεπε να αποτελεί επ ουδενί αιτία εορτασμών. Τώρα, συγκεκριμένα για τη δική μας συνθήκη, τι να πρωτοπεί κανείς; Είμαστε σε ένα σκληρό lockdown πέντε μηνών, που βαφτίζεται, οργουελικά, με διαφορετικά ονόματα όσο αυτή η κυβέρνηση της αστυνομοκρατίας καταπατά ολοένα και περισσότερα δικαιώματα μας και μας στερεί και τις πλέον στοιχειώδεις ελευθερίες. Δεν μπορώ να διανοηθώ κάτι περισσότερο δυστοπικό από αυτό που πιθανότατα μας επιφυλάσσει το άμεσο μέλλον: περιορισμένοι στα σπίτια μας, υπό τους ήχους των μαχητικών αεροπλάνων που παρελαύνουν, την ώρα που ακροδεξιοί πατριώτες βγάζουν πανηγυρικούς για το ένδοξο έθνος στα κανάλια που έχουν εξαγοράσει για να διαστρεβλώνουν την πληροφορία προς το συμφέρον τους.
7. Μια ευχή για το μέλλον
Όταν με το καλό μας αφήσουν για λίγο ήσυχους (υποθέτω ότι αυτό θα συμβεί́ το καλοκαίρι, και από Σεπτέμβρη πάλι lockdown), θέλω να πάω κάπου μακριά, ένα μικρό ταξίδι. Τώρα καλλιτεχνικά, διάφορα πράγματα είναι ανοιχτά, προτάσεις και συνεργασίες, θα πρέπει να δούμε πώς θα εξελιχθούν τα πράγματα.
Η ευχή μου για το μέλλον είναι να ζήσουμε πολλά χρόνια, ευτυχισμένοι, σε έναν πιο δίκαιο κόσμο. Και, μέχρι τότε, υγεία και καλή λευτεριά!
TAGS
