Το άρθρο δημοσιεύτηκε στο τ. 247 των Νέων της Τέχνης (15 Νοεμβρίου 2019)

Τι μας λέει για τον ζωγράφο η βιογραφική ταινία Μη χαμηλώνεις το βλέμμα;

Αν και το σινεμά έχει επιχειρήσει πολλάκις να προσεγγίσει την ερμητική σύγχρονη τέχνη, λίγες φορές ξέφυγε από μια λυρική αντιμετώπιση της ζωής καλλιτεχνών προς κάτι πιο ουσιαστικό. Η ταινία Μη χαμηλώνεις το βλέμμα, πέραν της δεξιοτεχνικής σκιαγράφησης μιας έκρυθμης εποχής, επιχειρεί μια «άλλη» προσέγγιση της ζωγραφικής του Gerhard Richter και αν τελικά το καταφέρνει, οφείλεται στα εμπόδια που ο ίδιος έβαλε. Γιατί ο μυστικοπαθής καλλιτέχνης δεν ήθελε μια ταινία για τη ζωή του. Και παρά τις μακρές του συζητήσεις με τον σκηνοθέτη – όπου αποκάλυψε λεπτομέρειες της προσωπικής του ιστορίας – αρνήθηκε τελικά να τον αφήσει να χρησιμοποιήσει τόσο το όνομα όσο και έργα του.

Δεδομένων αυτών των «απαγορεύσεων», ο Florian Henckel von Donnersmarck επιδεικνύει ιδιαίτερη μαεστρία παρουσιάζοντας και επιχειρώντας να «ερμηνεύσει» τη δουλειά του Richter μέσα από κάδρα ή σκηνοθετικές λεπτομέρειες που παραπέμπουν στους πίνακές του. Έτσι, παρά τη βραδύτητα και το ενίοτε ακατάληπτο μοντάζ που κουράζουν τον θεατή, η ατμόσφαιρα της ταινίας καταφέρνει να είναι αξιοθαύμαστα υπαινικτική ως προς το έργο του Richter μόνο μέσα από την κινηματογράφηση. Τα μπλε-γκρι-κίτρινα θολά χρώματα που επικρατούν και κάποια υπέροχα στατικά κάδρα φέρνουν στο νου διάσημους πίνακές του. Τα πλάνα με τα κεριά, τα βομβαρδιστικά αεροπλάνα ή το χέρι μπροστά στα μάτια, το κοντινό στη νεαρή θεία τη στιγμή του θανάτου της, τα συντρίμμια της Δρέσδης και οι νεκροκεφαλές είναι πολύ πιο δηλωτικά για τη σχέση του ήρωα Kurt Barnert με τον Richter, παρά ο ψεύτικος πίνακας της γυναίκας που κατεβαίνει τη σκάλα ή το παραλλαγμένο πορτρέτο μαμάς-παιδιού.

Ο σκηνοθέτης επιχειρεί να «παίξει» με τη ζωγραφική του Γερμανού καλλιτέχνη όπως ο ίδιος ο ζωγράφος «παίζει» στη δουλειά του με τη φωτογραφία. Ψάχνοντας δηλαδή την αλήθεια – ή μια αλήθεια – και την ομορφιά όπου κι αν βρίσκονται. Αν όμως το θέμα είναι η επίμονη αναζήτηση της ομορφιάς στην αλήθεια, όπως δηλώνεται στην ταινία με διάφορους τρόπους, οι κατασκευές ψεύτικων έργων και το κοντινό πλάνο στις πινελιές α λα Bob Ross μάλλον αποπροσανατολίζουν. Τελικά, βέβαια, ούτε καν αυτές οι υποχωρήσεις ικανοποίησαν τον καλλιτέχνη. Χωρίς καν να δει την ταινία την αποκήρυξε.

TAGS

Γκέλυ Γρυντάκη

Δείτε όλα τα άρθρα του συντάκτη