Ulay, sHe, 1974 Από το σώμα στη γη (και στο νερό της) και από τη φωτογραφία στο σώμα. Ο Ulay, που πέθανε χθες, 2 Μαρτίου 2020, ήταν ο καλλιτέχνης που έμεινε πιστός στην κατανόηση του ατόμου, της ταυτότητάς του, της διαδρομής του ανάμεσα σε άλλα άτομα και άλλες ταυτότητες ― ήταν ο καλλιτέχνης που χώθηκε στο περιθώριο και το αποδελτίωσε, το ανέδειξε, το αποθέωσε.
Γεννημένος το 1943 στο Solingen της Γερμανίας, ο Ulay ―κατά κόσμον Frank Uwe Laysiepen― ξεκίνησε το ταξίδι του στην κατανόηση των ανθρώπων από τις πολαρόιντ, έχοντας, μάλιστα, υπάρξει σύμβουλος της ομώνυμης εταιρείας (1968-1971). Οι πρώτες του φωτογραφίες υποψίασαν κοινό, καλλιτέχνες και κριτικούς για το τι θα επακολουθούσε στην πορεία αυτού του καλλιτέχνη και στη σχέση του με το σώμα και τον τρόπο που εκείνο που υπάρχει στον κόσμο ― τον δικό του και των άλλων.
Με το πέρασμα των ετών, ο UIay συνέχισε να ερευνά την επιτελεστική φωτογραφία, ενώ καθίστατο όλο και περισσότερο «ακτιβιστής» με την ελευθερία (και τη μη ελευθερία) του σώματος ―ανδρικού, γυναικείου, ουδέτερου, έμφυλου και άφυλου―, με τις συλλογές έργων του «Fototot» και «There Is a Criminal Touch to Art», το 1976, να ξεχωρίζουν και να τον εντάσσουν αργά και σταθερά στη χορεία των καλλιτεχνών που έμεναν πιστοί στην έννοια της αποδοχής και της ελευθερίας ― ατομικής και συλλογικής.
Εκείνη την περίοδο, και για μία δωδεκαετία, ώς το 1988, συνδέθηκε στενά με τη Μαρίνα Αμπράμοβιτς, δημιουργώντας από κοινού ένα καλλιτεχνικό ντουέτο που έμελλε να καθιερωθεί για τα καλά στα μάτια ―και τα σώματα― εκείνων που έβλεπαν τις έννοιες να σωματοποιούνται, να υπάρχουν μπροστά τους. Οι περφόρμανς του ντουέτου ήταν πολυάριθμες και πάντοτε πιστές σε όλα εκείνα για τα οποία ο Ulay (και η Αμπράμοβιτς ασφαλώς) πάλευε σε όλη την καλλιτεχνική του πορεία: η αμφισβήτηση των καθιερωμένων αντιλήψεων για το φύλο. Με αποκορύφωμα τις περφόρμανς του «Relation works» τη δεκαετία του ’80, το ντουέτο αναψηλάφησε και αναδιατύπωσε τα όρια του σώματος αλλά και εκείνα της τέχνης της αναπαράστασής του.
Μετά την περίοδο της συνεργασίας ―και του έρωτα― με τη Μαρίνα Αμπράμοβιτς (με την οποία είχαν συναντηθεί στο μέσον του Σινικού Τείχους, το 1988, ξεκινώντας από τα δύο διαφορετικά άκρα του, σε μία περφόρμανς, «Lovers», και πάλι για τα όρια του σώματος), ο Ulay επέστρεψε στην επιτελεστική και «ερμηνευτική» φωτογραφία και ασχολήθηκε με όσα έφεραν μαζί τους οι αρχές του ’90: την πτώση του Σιδηρού Παραπετάσματος, την ένωση των δύο Γερμανιών και την άνοδο των εθνικισμών έπειτα από τόσες δεκαετίας σοβιετικής περιχαράκωσης και καταπίεσης. Ένα από τα πιο χαρακτηριστικά έργα του Ulay ήταν το «Berlin Afterimages», που παρουσιάστηκε στα μέσα του ’90, ενώ δεν σταμάτησε ποτέ να παρουσιάζει το έργο του και να οργανώνει διαλέξεις και εργαστήρια.
© Show Of Force – Dakota Group
Τα τελευταία χρόνια, από το 2009, επικεντρώθηκε στην ευαισθητοποίηση γύρω από το νερό (βλ. «Earth Water Catalogue» του 2012), ζώντας μεταξύ Λιουμπλιάνας και Άμστερνταμ. Για τη στροφή του προς τα γήινα ύδατα είχε δηλώσει στη Nadja Sayej και στον «Guardian» το 2016: «Το νερό μού ήρθε ως ιδέα όταν σταμάτησα να κάνω παραστάσεις. Έψαχνα για υποκατάστατο του σώματος κι έφτασα στο νερό. Τα σώματά μας είναι 72% νερό, ο εγκέφαλός μας είναι 90% νερό, ζούμε σε έναν πλανήτη η επιφάνεια του οποίου είναι καλυμμένη από 72% νερό· έτσι, το νερό είναι υποκατάστατο του ανθρώπινου σώματος». Αφού διαγνώστηκε με καρκίνο το 2011, ξεκίνησε μία farewell τουρ ανά τον κόσμο, αποχαιρετώντας φίλους και συνεργάτες, ένα ταξίδι που καταγράφηκε στην ταινία «Project Cancer» του Damjan Kozole (2013), ο οποίος ακολούθησε επί έναν ολόκληρο χρόνο τον καλλιτέχνη στον κόσμο.
Στο ίδιο φιλμ, η Μαρίνα Αμπράμοβιτς λέει για τον Ulay, ο οποίος την είχε εκπλήξει όταν ξαφνικά εμφανίστηκε, χρόνια μετά, το 2010, μπροστά της, καθήμενος απέναντί της κατά τη διάρκεια της περφόρμανς «The Artist is Present» στο MoMA της Νέας Υόρκης (και με την οποία είχαν ήδη περάσει διάφορα δικαστήρια για λόγους πνευματικών δικαιωμάτων, τα οποία η Αμπράμοβιτς είχε χάσει): «Χρειάζεται πολύς χρόνος, ίσως ακόμη και μια ζωή, για να κατανοήσουμε τον Ulay». Ίσως και να ’χει δίκιο…
TAGS
