Το άρθρο δημοσιεύτηκε στο τ. 248 των Νέων της Τέχνης (15 Ιανουαρίου 2020) 

Πλέον θα είναι σχεδόν αδύνατο –αν όχι ντεμοντέ– να μην περνάμε από το φίλτρο της κλιματικής αλλαγής τα θέματα της μόδας. Αφού τα υλικά, η διαδικασία παραγωγής τους, η μέθοδος κατασκευής των ρούχων σε συνάρτηση με την ηθική της εργασίας συνυφαίνουν τον τρόπο δουλειάς των σχεδιαστών και όλων όσοι ασχολούνται με αυτό το σύνθετο φαινόμενο.

Βιωσιμότητα και διαφορετικότητα: οι δύο πόλοι της σύγχρονης μόδας αναφέρονται μάλλον σε έννοιες των κοινωνικών επιστημών παρά σε υλικές προτάσεις. Ο ρεαλισμός έχει περιορίσει την εκτίναξη της επιθυμίας και η ενοχή της απόλαυσης δεν θεωρείται πλέον συστατικό των αναδυόμενων προτάσεων. Σύμφωνα με τις συλλογές για τους πρώτους μήνες του 2020, η συμμετοχή σε προβληματισμούς για το περιβάλλον, τις ταυτότητες και τα δικαιώματα έχουν μετασχηματίσει το χώρο.

Το φλερτ με την αειφορία
Στην Ιταλία, η μόδα δεν έχει υποβιβαστεί, όπως αλλού, στη χαμηλότερη στάθμη της σύγχρονης ζωής. Οι Μιλανέζοι ακόμα διατηρούν τη φινέτσα τους και τη δείχνουν παρά τις οικονομικές τους διαφορές. Άλλωστε, η οικονομία της χώρας βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στον κλάδο. H Εβδομάδα Μόδας στο Μιλάνο παρουσίασε πολλές επιχειρήσεις ρούχων και αξεσουάρ που προσαρμόζουν την παραγωγή τους με κριτήρια την προστασία της χλωρίδας, της πανίδας και των υδάτινων πόρων. Πάντα, βέβαια, συντονισμένη στο ρυθμό της κομψότητας και της καλλιτεχνίας, γιατί η αδυναμία των Ιταλών στην έννοια της ομορφιάς έχει βαθιές ρίζες και πολλές διακλαδώσεις.

Βιωσιμότητα και διαφορετικότητα: Οι δύο πόλοι της σύγχρονης μόδας αναφέρονται μάλλον σε έννοιες των κοινωνικών επιστημών παρά σε υλικές προτάσεις. Σύμφωνα με τις συλλογές για τους πρώτους μήνες του 2020, η συμμετοχή σε προβληματισμούς για το περιβάλλον, τις ταυτότητες και τα δικαιώματα έχουν μετασχηματίσει το χώρο

Ο φλωρεντινός οίκος Salvatore Ferragamo χρηματοδότησε την πρόσφατη αποκατάσταση της αναγεννησιακής πηγής του Ποσειδώνα μπροστά στο Παλάτσο Βέκιο. Ο σχεδιαστής του οίκου, Paul Andrew, φωτογράφισε το διάσημο μαρμάρινο άγαλμα του σιντριβανιού και σχεδίασε με τις εικόνες του το ύφασμα με τις ποπ εκτυπώσεις. Δημιούργησε φόρμες, πουκάμισα κι ένα καλοκαιρινό φόρεμα που παραπέμπουν στη σχέση της εταιρείας με τη Φλωρεντία.

Dries van Noten για Christian Lacroix © AP Photo/François Mori

Στο ντεφιλέ του οίκου Missoni, τα μοντέλα κρατούσαν τους φορητούς ηλιακούς λαμπτήρες Little Sun που έχει δημιουργήσει ο Olafur Eliasson. Για κάθε τέτοιο Μικρό Ήλιο που αγοράζεται, η κοινωνική επιχείρηση την οποία υποστηρίζει ο καλλιτέχνης προσφέρει σε πολύ χαμηλή τιμή το ανάλογο φωτιστικό σε έναν άνθρωπο που ζει εκτός δικτύου ηλεκτροδότησης. H παρουσίαση της συλλογής συνέπεσε με την ακτιβιστική ενέργεια της Παγκόσμιας Κλιματικής Απεργίας και, καθώς όλοι δούλευαν συνεχώς για το σόου, η Angela Missoni, η καλλιτεχνική διευθύντρια του ιταλικού οίκου, προσπάθησε να κάνει έναν άλλου είδους ενεργειακό συμψηφισμό. Παρήγγειλε χιλιάδες τέτοιους λαμπτήρες «για να μπορούμε να είμαστε χέρι-χέρι με τον ήλιο ώστε να διαδώσουμε το ήθος για την κλιματική δράση».

Η συλλογή της Marni έμοιαζε βγαλμένη από πρόγραμμα καλλιτεχνικής φιλοξενίας. Τα ρούχα φτιάχτηκαν από ανακυκλωμένα υλικά, οργανικό βαμβάκι, επαναχρησιμοποιημένο δέρμα. Ο Francesco Risso και η ομάδα του ζωγράφισαν τα υφάσματα σε αισιόδοξες πράσινες αποχρώσεις. Ήταν το δικό του αφιέρωμα στην αγάπη για τη φύση και τον άνθρωπο.

Η επιστροφή της Τζένιφερ Λόπεζ στον οίκο Versace έγινε με την ίδια εμφάνιση που την έκανε διάσημη πριν από 20 χρόνια: το περιβόητο «φόρεμα φοίνικας» με το βαθύ ντεκολτέ και την ακάλυπτη πλάτη. Έτσι η Ντονατέλα Βερσάτσε έδωσε ένα έμπρακτο δείγμα της πολιτικής που πρόκειται να ακολουθήσει η μόδα.

Όμως, αν δεν αλλάζουν οι τάσεις, τότε η οικονομία δεν θα μπορεί να βασίζεται στο ευάλωτο συναίσθημα της ανίας. Tο διαρκώς μεταβαλλόμενο και νέο είδος που προσφέρει η μόδα είναι αυτό που επεμβαίνει αποτελεσματικά και εξουδετερώνει τις ενδείξεις μεταμέλειας και σύνεσης με τις οποίες είναι ντυμένα τα σύγχρονα σώματα

Σε ανάλογο πνεύμα και η ομιλία της Anna Wintour τον περασμένο Νοέμβριο στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας της Vogue Greece, Change Makers. H καλλιτεχνική διευθύντρια της Condé Nast έδωσε έμφαση στην επιλογή κομματιών που η δυναμική του ντιζάιν και της ποιότητάς τους θα ξεπερνά το παιχνίδι των τάσεων και τη φθορά του χρόνου.

Στιγμιότυπο από τη διαμαρτυρία Extinction Rebellion © AP Photo/Aaron Chown

Στη γαλλική πρωτεύουσα, η μόδα επέστρεψε στον πυρήνα της γέννησής της, στο νεωτερικό παρελθόν του 19ου αιώνα· στα κρινολίνα και στις λευκές μπλούζες με τα μεγάλα φουσκωτά μανίκια, στις μακριές φούστες σε λοξή γραμμή και με τονισμένη μέση. Παράλληλα, άγγιξε το ζήτημα της κλιματικής αλλαγής μέσα από πρακτικές αειφορίας και αναδεικνύει το στυλ της ενσυνείδητης κομψότητας. Γι’ αυτό τα αθλητικά sneakers σχεδόν εξαφανίστηκαν από τα σόου των σχεδιαστών, καθώς τα υλικά κατασκευής τους τοποθετούνται στην κορυφή της τοξικής για το περιβάλλον πυραμίδας.

Η «ηθική» ως άλλοθι
Εντούτοις, αν δεν αλλάζουν οι τάσεις, τότε η οικονομία δεν θα μπορεί να βασίζεται στο ευάλωτο συναίσθημα της ανίας. Tο διαρκώς μεταβαλλόμενο και νέο είδος που προσφέρει η μόδα είναι αυτό που επεμβαίνει αποτελεσματικά και εξουδετερώνει τις ενδείξεις μεταμέλειας και σύνεσης με τις οποίες είναι ντυμένα τα σύγχρονα σώματα. Ή μάλλον αυτά τα καινούργια ρούχα είναι τάσεις που παραπέμπουν σε μόδες περασμένων αιώνων, συνήθειες οικιακής ενασχόλησης. Λειτουργούν όμως υποκριτικά ώστε το καινούργιο κομμάτι να μην δείχνει τον παροντικό χρόνο δημιουργίας του.

Παρόλο που έγινε συνήθεια να μιλάμε για το πόσο προσέχουμε να μην επιβαρύνουμε περισσότερο το περιβάλλον, η κυριαρχία των τζιν στην πασαρέλα του Hedi Slimane για τη Celine αποδεικνύουν ότι είναι ανέφικτη η αλλαγή νοοτροπίας σε όσους έχουν μάθει να βλέπουν τον κόσμο να προχωρά μέσα από τα προστάγματα και τις επιβολές του συστήματος της μόδας.

Οι παραπάνω σκέψεις δεν θα προέκυπταν αν το Παρίσι, μαζί με τις υπόλοιπες πόλεις που διοργανώνουν τις μεγάλες εβδομάδες μόδας, άφηνε να περάσει σιωπηλά το ρεύμα της σχεδιαστικής αμηχανίας που πλήττει τα τελευταία χρόνια το χώρο. Εξαίρεση αποτελεί η συνεργασία δύο αξεπέραστων δημιουργών, του Dries van Noten και του Christian Lacroix.

Διαμαρτυρία ακτιβιστών της Youth for Climate στο Παρίσι με το σλόγκαν «Fuck Fast Fashion», κατά τη διάρκεια της Black Friday τον περασμένο Νοέμβριο © REUTERS/Gonzalo Fuentes

Ο δείκτης των αντιδράσεων
Τον περασμένο Σεπτέμβριο στην Εβδομάδα Μόδας του Λονδίνου, η ομάδα ακτιβιστών Extinction Rebellion διαμαρτυρήθηκε για την καταστροφική συμπεριφορά της βιομηχανίας της μόδας προς το περιβάλλον. Με μία στυλιστική περφόρμανς, με συνθήματα κεντημένα ή τυπωμένα πάνω στα ρούχα τους ενημέρωναν για τη μόλυνση του υδάτινου ορίζοντα, τις απέραντες εκτάσεις με τα αχρησιμοποίητα ρούχα, την τοξικότητα από τη χρήση ινών προερχόμενων από παράγωγα πετρελαίου.

Παράλληλα, οι ευαισθητοποιημένοι ως προς αυτά τα ζητήματα χρήστες των social media ελέγχουν αυστηρά τα οποιαδήποτε ατοπήματα από τους ισχυρούς παίκτες που επιδίδονται στο fast fashion. Μέσα από τα #nofakenews και #ethicalfashion τα παραπτώματα γίνονται γρήγορα γνωστά και η διάδοσή τους μέσω Instagram, Τwitter, Tik Tok προκαλεί προβληματισμό στους καταναλωτές για τους κολοσσούς που διεκδικούν να ντύνουν τους σύγχρονους εκπεπτωκότες της μεσαίας τάξης. Οι μεγάλες αλυσίδες δίνουν την υπόσχεση ότι, παρά τη μείωση της καταναλωτικής δύναμης, η μόδα του παρόντος φτάνει και στους μη-προνομιούχους. Το πώς συνήθως χάνεται κάτω από την ένδειξη τιμής του αγαθού που για τον κάτοχο-αγοραστή αποκτά χαρακτήρα ανακουφιστικής διεξόδου από ένα συνεχές δυστοπικό περιβάλλον.

Ο Δείκτης Παγκόσμιας Αξίας [World Value℠ Index] είναι μία επινόηση των μοντέρνων συνθηκών οικονομίας. Αφορά τις επιχειρήσεις και τα πιο αναγνωρισμένα –όχι απαραίτητα και πιο δημοφιλή– εμπορικά σήματα. Σύμφωνα με αυτόν, η αξία τους κυμαίνεται ανάλογα με το πόσο λαμβάνουν υπόψη το γενικότερο καλό ως προς το περιβάλλον αλλά και τις συνθήκες εργασίας. Ο Sebastian Buck, ο οικονομολόγος που τον εισήγαγε, εξηγεί στο Fast Company.com ότι αποφασίζουν οι καταναλωτές και όχι άλλοι κρυφοί ιθύνοντες. Το επίσης σημαντικό είναι ότι υπάρχουν πολλά γνωστά σήματα, ιδιαίτερα από αυτά που μας ενδύουν και μας υποδένουν, που υπερβαίνουν το σύγχρονο κώδικα ηθικής. Τα 75 εκατομμύρια εργαζομένων που απασχολούνται για λογαριασμό αυτών των μεγάλων εταιρειών με τα φτηνά προϊόντα βρίσκονται σε πολλά σημεία του αναπτυσσόμενου κόσμου. Ίσως, λοιπόν, αυτό το ιδιόμορφο μήνυμα ξηλώσει κάποιες ραφές του ιδανικού οικονομικού μοντέλου. Άλλωστε ένα κοστούμι για να πέφτει καλά, δεν πρέπει να τραβά η φόδρα.

TAGS

Έφη Φαλίδα

Δείτε όλα τα άρθρα του συντάκτη