Το άρθρο δημοσιεύτηκε στο τ. 245 των Νέων της Τέχνης (15 Ιουλίου 2019) 

Μπορεί η κήρυξη των εθνικών εκλογών του Ιουλίου του 2019 να έθεσε φρένο στη νέα πρόσκληση ενδιαφέροντος για τη θέση διευθυντή στο ακόμη κλειστό Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, ωστόσο και μόνο η δημοσίευσή της ήταν αρκετή για να ταράξει εκ νέου τα νερά στον εντός συνόρων εικαστικό χώρο. Ο θόρυβος από την πλήρως αποτυχημένη προηγούμενη προσπάθεια εκ μέρους του υπουργείου Πολιτισμού να αναδειχθεί διευθυντής μέσω μιας διαδικασίας αξιολόγησης (και) τυπικών προσόντων και όχι μέσω διορισμού, ως είθισται, δεν είχε κοπάσει, όταν η Μυρσίνη Ζορμπά εν μέσω προεκλογικής περιόδου επέλεξε να βγάλει στον αέρα ξανά πρόσκληση, σχεδόν πανομοιότυπη με την προηγούμενη.

Η συζήτηση που άνοιξε αποδείχθηκε μεγάλη σε διάρκεια και εύρος. Από τη μία πλευρά, ακόμη κι εκείνοι που δεν διεκδίκησαν τη θέση έκαναν λόγο για αποτυχία του συστήματος και επέκριναν έντονα την επιλογή να υιοθετηθούν όροι ΑΣΕΠ για μια τέτοια θέση, υποστηρίζοντας ότι θα έπρεπε να συνεκτιμηθεί το έργο των υποψηφίων και όχι το αν είναι πιστοποιημένοι γνώστες αγγλικών. Από την άλλη, υπήρξαν κι εκείνοι που διατείνονται πως η υποχρέωση υποβολής των σχετικών δικαιολογητικών αποκάλυψε ότι μερίδα των ανθρώπων της τέχνης που τυγχάνουν ευρείας αναγνώρισης δεν κατέχει τα τυπικά προσόντα που απαιτείται να έχει ένας απλός υπάλληλος του μουσείου, το οποίο καλείται να διοικήσει.

Οι υποψήφιοι διευθυντές του Λούβρου καλούνται να περάσουν από συνέντευξη από τον ίδιο τον πρόεδρο της χώρας © AP Photo/Kamil Zihnioglu

Την ώρα που γράφονταν αυτές οι γραμμές, η πρόσκληση ενδιαφέροντος –η οποία παρεμπιπτόντως, αν και φέρεται να είναι διεθνής, απαιτεί από τους υποψηφίους πολύ καλή γνώση ελληνικών αποκλείοντας ουσιαστικά οποιονδήποτε ενδιαφερόμενο εκτός συνόρων, εξαιρουμένων βεβαίως των Ελλήνων που κάνουν καριέρα στο εξωτερικό– είχε μπει εκ του νόμου στον πάγο. Και ουδείς γνώριζε αν θα υπάρξει επανεργοποίησή της ή αν το «σύγχρονο γεφύρι της Άρτας», το ΕΜΣΤ, θα αποκτήσει διευθυντή, ο οποίος θα είναι επιλογή της νέας πολιτικής ηγεσίας του ΥΠΠΟΑ.

Ποιος τρόπος επιλογής διευθυντή είναι ο πιο αντικειμενικός; Ουδείς μπορεί να πει με σιγουριά, καθώς ουκ ολίγες φορές έχουν διαρρεύσει πληροφορίες για τις ίντριγκες που συνοδεύουν τις επιλογές των ΔΣ, τις ισορροπίες που επιχειρείται να διατηρηθούν ή ακόμη και για παραμέτρους που έχουν να κάνουν με τη φυλετική καταγωγή ή το φύλο

Η τοποθέτηση-διορισμός ενός διευθυντή στο τιμόνι ενός πολιτιστικού οργανισμού, είτε πρόκειται για το ΕΜΣΤ είτε για το Φεστιβάλ Αθηνών-Επιδαύρου είτε για το Εθνικό Θέατρο, δεν μπορεί να χαρακτηριστεί γενικά αντικειμενική διαδικασία, αχρωμάτιστη πολιτικά, χωρίς βεβαίως να αποκλείεται και το αντίθετο. Σε κάθε περίπτωση, δεν είναι δημοκρατική, καθώς δεν δίνει την ευκαιρία σε όλους όσους το επιθυμούν και έχουν τα προσόντα να δοκιμάσουν τις δυνάμεις τους. Όσο για το αν όλες αυτές οι διαδικασίες είναι διαβλητές ή όχι, ουδείς μπορεί να βάλει το χέρι του στη φωτιά, δεδομένου ότι η υποκειμενικής κρίσης συνέντευξη των υποψηφίων πριμοδοτείται με τόσα μόρια που μπορεί να ανατρέψει το αντικειμενικό τμήμα της διαδικασίας.

Σε μικρότερα γαλλικά μουσεία, κατά μεγάλο ποσοστό το λόγο έχει το υπουργείο Πολιτισμού στους διορισμούς και τις παύσεις ηγετικών στελεχών © AP Photo/Christophe Ena

 Τι γίνεται ανά τον κόσμο

Είναι όμως μόνο ελληνικό φαινόμενο η επιλογή των διευθυντών μουσείων, θεσμών και φορέων από την εκάστοτε πολιτική ηγεσία; Ο τρόπος διαφέρει από χώρα σε χώρα και από ήπειρο σε ήπειρο. Η γείτων Ιταλία, επί παραδείγματι, με το εξίσου πλούσιο πολιτιστικό απόθεμα όπως η Ελλάδα, διορίζει διευθυντές έπειτα από επιλογή του υπουργού Πολιτισμού. Στη Βρετανία, τα μεγάλα ιδρύματα, όπως το Βρετανικό Μουσείο και τα μουσεία Tate, αναδεικνύουν μέσω του διοικητικού τους συμβουλίου τον εκλεκτό τους, ο οποίος εν συνεχεία διορίζεται από τον πρωθυπουργό της χώρας.

Άποψη από το Μουσείο Ουφίτσι στη Φλωρεντία. Η Ιταλία διορίζει διευθυντές έπειτα από επιλογή του υπουργού Πολιτισμού © AP Photo/Alexander Zemlianichenko

Στη Γαλλία, σε κορυφαία μουσεία όπως εκείνο του Λούβρου, οι υποψήφιοι καλούνται να περάσουν από συνέντευξη από τον ίδιο τον πρόεδρο της χώρας. Ο νυν διευθυντής του συγκεκριμένου μουσείου, Jean-Luc Martinez, έδωσε συνέντευξη όπως και οι συνυποψήφιοι του στον τότε πρόεδρο François Hollande. Σε μικρότερα μουσεία, κατά μεγάλο ποσοστό το λόγο έχει το υπουργείο Πολιτισμού στους διορισμούς και τις παύσεις ηγετικών στελεχών, όπως συνέβη με την επί εννέα χρόνια διευθύντρια του μουσείου Πικάσο στο Παρίσι Anne Baldassari, η οποία απομακρύνθηκε με απόφαση της υπουργού Πολιτισμού Aurélie Filippetti όταν δέχθηκε καταγγελίες για «βάναυση διαχείριση» εκ μέρους των εργαζομένων.

Εσωτερική υπόθεση των μουσείων φαίνεται πως είναι η ανάδειξη του εκάστοτε διευθυντή και στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού. Από το Μητροπολιτικό Μουσείο της Νέας Υόρκης έως τα μουσεία του Καναδά, τα διοικητικά συμβούλια είναι εκείνα που επιλέγουν τον διευθυντή και ακολουθεί μια τυπική επικύρωση από την πολιτική ηγεσία.

Ποιος τρόπος είναι ο πιο αντικειμενικός; Ουδείς μπορεί να πει με σιγουριά, καθώς ουκ ολίγες φορές έχουν διαρρεύσει πληροφορίες για τις ίντριγκες που συνοδεύουν τις επιλογές των διοικητικών συμβουλίων, τις ισορροπίες που επιχειρείται να διατηρηθούν, τον υπολογισμό της σχέσης που έχει ο υποψήφιος με τους συναδέλφους του ή ακόμη και παραμέτρων που έχουν να κάνουν με τη φυλετική καταγωγή ή το φύλο του. Το βέβαιο είναι πως τα μουσεία στο εξωτερικό, αν μη τι άλλο, λειτουργούν αυτόνομα και έχουν τη δυνατότητα της διαχείρισης των εσωτερικών τους θεμάτων, απέχοντας κατά πολύ από τα ελληνικά και απολύτως εξαρτημένα από το κράτος και την τροχοπέδη που αυτό συνεπάγεται σε πολλούς διαφορετικούς τομείς.

TAGS

Μαίρη Αδαμοπούλου

Δείτε όλα τα άρθρα του συντάκτη