Η Frida Kahlo το 1937 © AP Photo «Πόδια – τι τα χρειάζομαι, αν έχω φτερά να πετάξω;» σημείωνε στο ημερολόγιό της η Frida Kahlo το 1953, περίπου έναν μήνα πριν από τον ακρωτηριασμό του δεξιού άκρου της, που είχε μολυνθεί από γάγγραινα. Ακριβώς πάνω από το χειρόγραφό της, σχεδίασε τα αποκομμένα πόδια της σε βάση, αναιμικά κίτρινα, με ακανθώδεις φλέβες να ξεπηδούν από μέσα τους. Το σχέδιο αυτό αποτελεί ένα από τα πολλά που εικονογραφούν τα ημερολόγιά της, αναπαραστάσεις που μαζί με τα ζωγραφικά έργα της διαμορφώνουν την εικαστική ερμηνεία μίας ζωής κυριευμένης από την αποδυναμωμένη φυσική κατάσταση και τη συναισθηματική αναταραχή της ζωγράφου, καθορισμένης όμως από την ίδια να γεμίζει με δημιουργική ευρηματικότητα, ένταση και πάθος.
Frida on Bench, 1939 © Nickolas Muray
«Ζωγραφίζω αυτοπροσωπογραφίες, γιατί είμαι τόσο συχνά μόνη και γιατί είμαι το θέμα που γνωρίζω καλύτερα», ανέφερε η ίδια. Η απομόνωση κατά μεγάλες περιόδους υπήρξε η επίπτωση μίας σειράς σκληρών συγκυριών από πολύ νωρίς στη ζωή της. Στην ηλικία των έξι, χτυπήθηκε από πολιομυελίτιδα, ασθένεια για την οποία χρειάστηκαν μήνες ανάρρωσης και που οδήγησε σε δυσπλασία του δεξιού ποδιού της. Δώδεκα χρόνια αργότερα, τον Σεπτέμβριο του 1925, το λεωφορείο στο οποίο επέβαινε συγκρούστηκε με τραμ· η Kahlo τραυματίστηκε σοβαρά, καθώς μία μεταλλική λαβή διαπέρασε τη λεκάνη της, ενώ υπέστη κατάγματα στη σπονδυλική στήλη, στα πόδια και την κλείδα της. Η πρώτη εγχείρηση που υπέμεινε την καθήλωσε στο κρεβάτι για καιρό. Εκεί η Kahlo ξεκίνησε τη ζωγραφική, διαβλέποντας σε αυτή μία διαδικασία καταγραφής αλλά και διαφυγής από την τραγική προσωπική εμπειρία. Έστρεψε το ενδιαφέρον της στους ανθρώπους της, αλλά κυρίως στον ίδιο της τον εαυτό, διαμορφώνοντας έργα που μιλούσαν για τα πράγματα «όπως ακριβώς τα έβλεπα με τα μάτια μου, και τίποτα παραπάνω».
Frida Kahlo, Henry Ford Hospital, 1932, Collection of Museo Dolores Olmedo
Τα χρόνια μετά το ατύχημά της, ακολούθησαν πολυάριθμες εγχειρήσεις, ενώ ως επίπονη συνέπειά τους η ζωγράφος βίωσε αποβολές σε εγκυμοσύνες της. Η δυσκολότερη από αυτές συνέβη στο Ντιτρόιτ και απεικονίστηκε το 1932 στο έργο της Henry Ford Hospital, μία «αντανάκλαση» των συγκρουόμενων συναισθημάτων που γεννούσαν η επιθυμία για οικογένεια και οι περιορισμοί του σώματός της. Η Kahlo εμφανίζεται να αιμορραγεί στο κρεβάτι του νοσοκομείου, με δάκρυα στα μάτια, ενώ στα χέρια της κόκκινες κορδέλες, που μοιάζουν με ομφάλιοι λώροι, συγκρατούν έξι συμβολικά αντικείμενα γύρω της: ένα αρσενικό έμβρυο, ο γιος που επιθυμούσε να αποκτήσει με τον Diego Rivera· ένα πρόπλασμα που υπενθυμίζει τα κατάγματα στη σπονδυλική της στήλη· μία μηχανή· μία ορχιδέα, που της έδωσε ο Diego, και θυμίζει μήτρα· ένα πυελικό οστό· και ένα σαλιγκάρι, σύμβολο της αργής διαδικασίας της αποβολής. Στο βάθος του έργου, απεικονίζεται η αυτοκινητοβιομηχανία Ford, εκεί όπου ο Diego Rivera δούλευε εκείνη την περίοδο μία σειρά από τοιχογραφίες.
Το 1944 η Kahlo προχώρησε σε μία επέμβαση στη σπονδυλική στήλη, μετά την οποία αναγκάστηκε να βρεθεί κλινήρης φορώντας ορθοπεδικό μεταλλικό κηδεμόνα. Τέτοιους νάρθηκες φορούσε για μεγάλα διαστήματα κατά τη διάρκεια της ζωής της, τους οποίους πολλές φορές ζωγράφιζε μετατρέποντάς τους σε καμβά. Το δέσμιο και ταλαιπωρημένο σώμα της παρουσιάζεται, έπειτα από αυτή την επέμβαση, στο έργο The Broken Column. Παραλληλίζοντας την αναπαράστασή της με απεικονίσεις του μαρτυρίου του Αγίου Σεβαστιανού, η Kahlo εμφανίζεται απομονωμένη σε ένα άγονο και κατακερματισμένο τοπίο, να περιβάλλεται από μεταλλικό νάρθηκα, ενώ καρφιά διάσπαρτα στο σώμα της φανερώνουν τον συνεχή πόνο. Ο ιωνικός κίονας που αντικαθιστά τη σπονδυλική της στήλη, αν και σπασμένος, αποτελεί στιβαρό στήριγμα, στο κιονόκρανο του οποίου εδράζεται το κεφάλι της ζωγράφου. Από εκεί, η Kahlo κοιτάζει μετωπικά και στωικά, ασυμβίβαστη κι αγέρωχη παρά τον ταλανισμό της.
Frida Kahlo, The Broken Column, 1944, Collection of Museo Dolores Olmedo
«Πίστευαν πως είμαι σουρεαλίστρια, όμως δεν ήμουν. Δεν ζωγράφισα ποτέ όνειρα. Ζωγράφισα την πραγματικότητά μου», έλεγε η Frida Kahlo για το πολυδύναμο ρεαλιστικό έργο της, που εμφανίζει συμβολικές και υπερρεαλιστικές προεκτάσεις, καθώς και την αγάπη της για τη μεξικανική λαϊκή τέχνη και καταγωγή της. Η ζωγραφική της αποτέλεσε διέξοδο ώστε η ίδια να να υπερβαίνει τη σωματική και συναισθηματική φόρτιση που προκαλούσαν οι δραματικές εμπειρίες της, μετατρέποντας την προσωπική ιστορία της σε αφήγηση με πανανθρώπινη εμβέλεια. Υπό το ιδιαίτερο οπτικό πρίσμα της, είναι η οδός έκφρασης της προσωπικής φιλοσοφίας της, μέσω της οποίας η Kahlo διερεύνησε ιδέες που αφορούν την καθημερινότητα και την πολιτική, τον φεμινισμό, τη γυναικεία ταυτότητα, το σώμα και την ανθρώπινη ύπαρξη, όχι υπομένοντας, αλλά χρησιμοποιώντας τις δοκιμασίες της ως νοητικό «εργαλείο» για την κατανόηση του μοναδικού δώρου της ζωής.
TAGS
