Πώς θα μπορούσε ένα τόσο κλασικό θέμα στη ζωγραφική όπως το τοπίο να ενεργοποιήσει τους σύγχρονους προβληματισμούς της τέχνης και να κεντρίσει το ενδιαφέρον του θεατή; Ίσως μία απάντηση ανιχνεύεται στο σχόλιο του Ralph Rugoff, διευθυντή της Hayward Gallery, στο Λονδίνο, για την έκθεση Among the Trees που φιλοξενείται στον ιστότοπο του μουσείου. Ο Rugoff μιλά για τη φυσική, άμεση και αδιαμεσολάβητη αίσθηση που έχουμε όταν βρισκόμαστε στη φύση. Μήπως κάτι αντίστοιχο, δηλαδή μία φυσική αισθητηριακή σχέση με ένα έργο, να αποτελεί και ανάγκη της τέχνης;

Eva Jospin, Forêt Palatine © Pete Woodhead/Hayward Gallery

Η έκθεση μπορεί να ιδωθεί ως μια ματιά στη δυναμική που πιθανότατα έχει μία σύγχρονη «τοπιογραφία». Η έμφαση είναι στις μορφές και τις υφές, στην υποβλητικότητα, την ομορφιά και τη ζωντάνια της φύσης. Χαρακτηριστική είναι η εγκατάσταση από πυκνούς, λεπτούς κορμούς που η Εva Jospin έχει κατασκευάσει από χαρτόνι και με εντυπωσιακές παραλλαγές στο σχήμα και την γλυπτική επιφάνεια του κάθε «δέντρου». 

Στο βίντεο της Εija-Liisa Ahtila, το φύλλωμα ενός πανύψηλου δέντρου, που παρουσιάζεται οριζόντια σε μία εξίσου μεγάλη οθόνη, αποκτά κίνηση καθώς ο αέρας το χτυπά και μεταφέρει την αίσθηση ενός ζωντανού οργανισμού. Η υπόμνηση ότι η ανθρώπινη φύση και το φυσικό περιβάλλον είναι αδιαχώριστα σχηματίζει το νήμα της αφήγησης. Τα δέντρα βρίσκονται στις πόλεις και στο δάσος, είναι η πρώτη ύλη για την κατασκευή του χαρτιού αλλά και ο κορμός ενός πεύκου. Η συνείδηση ότι η φύση (που εδώ εντοπίζεται στη θεματολογία του δέντρου) δεν είναι κάτι έξω από εμάς εκφράζει και μία ουσιαστική οικολογική συνείδηση που η έκθεση επικοινωνεί υπαινικτικά: δεν βρισκόμαστε απέναντι στην φύση αλλά εντός της ― συνεπώς, όταν την  «βιάζουμε», κακομεταχειριζόμαστε τον ίδιο τον εαυτό μας. Το μέρος και το σύνολο, το δέντρο και το δάσος είναι επίσης ο άνθρωπος και το περιβάλλον του. 

Το Among the Trees δεν είναι μόνον μία έκθεση για τη φύση αλλά για τη σύγχρονη τοπιογραφία. Για το πώς το τοπίο μπορεί να υπάρξει στη τέχνη και με διαφορετικούς τρόπους από αυτούς που έχουν δοκιμαστεί ― όπως από την κλασική νατουραλιστική ζωγραφική παλαιότερα, αλλά και στον 20ό αιώνα με την arte povera, τη land art, την έννοια της τεχνητής φύσης και την οικολογική συνείδηση. Το ζήτημα έχει απασχολήσει καλλιτέχνες, όπως τον Γιώργο Χατζημιχάλη με τις «εννοιολογικές» τοπιογραφίες του. 

Mariele Neudecker, And Then the World Changed Colour Breathing Yellow © Pete Woodhead/Hayward Gallery

Η απορρόφηση στο ίδιο το έργο κατ’ αντιστοιχία με την αίσθηση του «ανήκειν» που νιώθει κανείς όταν βρίσκεται μέσα σε ένα φυσικό τοπίο είναι ενδεχομένως μία απάντηση. Η προσεκτική ματιά, η χαρά και η αίσθηση της πληρότητας που το ξύπνημα των αισθήσεων προσφέρει μπορεί να είναι και το νέο στοιχείο μίας σύγχρονης τοπιογραφίας. 

Ανακαλύψτε την έκθεση μέσα από εικονική περιήγηση και ακούστε συμμετέχοντες καλλιτέχνες να μιλούν για το έργο τους εδώ. 

TAGS

Αλεξάνδρα Κοροξενίδη

Δείτε όλα τα άρθρα του συντάκτη