Το άρθρο δημοσιεύθηκε το τ. 249 των Νέων της Τέχνης (Μάρτιος-Μάιος 2020)

Η πολυσήμαντη τέχνη του μοιάζει να επιβεβαιώνει τη ρήση του Paul Klee πως «το γράψιμο και η ζωγραφική είναι όμοια στο βάθος τους». Έχει δομήσει το οπτικό αλφάβητό του με σύμβολα που ξεκινούν από την αρχαιότητα και φτάνουν στη σύγχρονη πραγματικότητα των αστικών δομών, των ηλεκτρονικών υπολογιστών και των εικονικών δικτύων. Ο Κωνσταντίνος Ξενάκης εξηγεί γιατί η ζωγραφική αποτελεί το θεμέλιο χώρο αυτού του κόσμου: «Η εικόνα διαδραματίζει τον κυριότερο ρόλο σήμερα, υπερπαραγόμενη, την ίδια στιγμή όμως κατακερματισμένη και αποσπασματική. Στο έργο μου, καταγράφω μηνύματα που η υπερπληθώρα τους στην καθημερινή ζωή εκμηδενίζει τη σημασία τους, ενώ με τη ζωγραφική ανήκουν πλέον σε ένα στερέωμα που χωρά με ευκολία την εγγραφή της μνήμης, της γνώσης και της εμπειρίας μέσα από καινούργιους νοηματικούς και συναισθηματικούς συσχετισμούς».

Κωνσταντίνος Ξενάκης, Text without words, 2007. Παραχώρηση του καλλιτέχνη

Στις επιρροές του σημασία λαμβάνουν πολιτισμικά στοιχεία χωρών που τον καθορίζουν εκ καταγωγής ή που έχει επισκεφθεί – δίνοντας έμφαση στην αρχαία ελληνική, την αιγυπτιακή και την απωανατολίτικη παράδοση. «Έζησα στην Αίγυπτο, γνωρίζοντας τον φαραωνικό πολιτισμό και την άμεση σχέση του με τη γραφή και την οπτικοποίηση της πληροφορίας», αναφέρει. «Παράλληλα, υπάρχουν ζωγράφοι που δεν σχετίζονται με τη γραφή και τους οποίους θαυμάζω για την πολυπλοκότητα της πορείας τους. Ένας από αυτούς είναι ο Ελ Γκρέκο, τόσο γιατί η ζωγραφική του διαμορφώθηκε μέσω της βυζαντινής τέχνης, αλλά και της παραμονής του στην Ιταλία και την Ισπανία, όσο και επειδή το έργο του εκφράζεται με καλλιτεχνικά χαρακτηριστικά, τα οποία η ίδια η ζωγραφική έθεσε μεταγενέστερα ως ζητήματα. Στον 20ό αιώνα, οι Kandinsky, Malevich και Klee ανήκουν σε ένα καθοριστικό για μένα σύνολο ζωγράφων για την πνευματικότητα στο έργο τους».

Ο ίδιος δεν τοποθετεί τον εαυτό του σε ορισμένη «σχολή» σε σχέση με την ιστορία της ζωγραφικής. Όμως, με τα χρόνια αντιλαμβάνεται ότι το έργο του αγγίζει διαφορετικούς χώρους, όπως αυτόν της οπτικής ποίησης. Οι πειραματισμοί του τον οδήγησαν στην αφαιρετική έκφραση, για την οποία αναγνωρίζει ότι δεν αποτελεί πάντοτε βατό πεδίο ανάγνωσης. «Δεν είναι εύκολο να διαβάσεις ένα καλλιτέχνη σύγχρονο δίχως μια πρότερη παιδεία και ο θεατής στη συνάντηση με την τέχνη εκπαιδεύεται. Για τον καλλιτέχνη, η αφαίρεση είναι ένα όργανο της πνευματικότητας για να βρεθεί η ουσία όσων επιθυμεί να εκφράσει», εξηγεί.

Αντιλαμβάνεται ότι η ταχύτητα της σύγχρονης πραγματικότητας «κλέβει» το χρόνο από μια βαθύτερη εμπειρία της τέχνης. «Η ζωγραφική καταγράφει την πραγματικότητά μας. Πάμε, όμως, πολύ γρήγορα για να μπορούμε να εννοήσουμε αυτού του τύπου τη ζωγραφική που ζητάει χρόνο από τον θεατή. Αυτό είναι μια ένδειξη της εποχής, αλλά και του τρόπου που αντιμετωπίζει τα πράγματα η νεότερη γενιά. Ανάμεσα στα ζητήματά της πρέπει να είναι και μια διαρκής αναζήτηση, διότι έχει χάσει τις ρίζες της· είναι αναγκαίο κακό, αν θέλεις να μπορείς να πεις ποιος είσαι».

* * * *

(Περισσότερα για τη ζωή του Κωνσταντίνου Ξενάκη μπορείτε να διαβάσετε εδώ.)

TAGS

Χάρις Κανελλοπούλου

Δείτε όλα τα άρθρα του συντάκτη