Anselm Kiefer (Photo: Ludovic Marin, Pool via AP) Για πρώτη φορά μετά από σχεδόν έναν αιώνα, το ιστορικό κτήριο του Πάνθεον στο Παρίσι θα υποδεχτεί νέα έργα στον πρόσφατα ανακαινισμένο χώρο του.
Ο Γάλλος πρόεδρος Emmanuel Macron είχε αναθέσει στο Γερμανό καλλιτέχνη Anselm Kiefer, που ζει και εργάζεται στη Γαλλία για περισσότερα από 25 χρόνια, τη δημιουργία μιας νέας σειράς έργων τέχνης για να σηματοδοτήσει τη μεταφορά των οστών του Γάλλου συγγραφέα, ποιητή και βετεράνου του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου Maurice Genevoix (1890-1980) στο ιστορικό κτήριο την 11η Νοεμβρίου 2020, ημέρα εορτασμού της λήξης του Μεγάλου Πολέμου.
Έως το 2018, το Πάνθεον φιλοξενούσε τα λείψανα 78 προσωπικοτήτων της Γαλλίας (73 ανδρών και 5 γυναικών) και η τελευταία φορά που δημιουργήθηκαν έργα γι’ αυτό ήταν το 1924 όταν τοποθετήθηκε το μνημείο για τους Άγνωστους Νεκρούς Ήρωες (Aux Héros Morts Inconnus) του Γάλλου γλύπτη Louis-Henri-Bouchard. Το φέρετρο του Genevoix, που μέχρι τώρα βρισκόταν σε παρισινό νεκροταφείο, μεταφέρθηκε στο Πάνθεον καθώς η χώρα σηματοδοτεί την εκατονταετία της συμβολικής ταφής του Άγνωστου Στρατιώτη κάτω από την Αψίδα του Θριάμβου.
Ο Kiefer ανέλαβε να δημιουργήσει ένα έργο, φόρο τιμής στον Genevoix. Το έργο του Des Coquelicots et Une Nuée de Plomb [Poppies and a Cloud of Lead] αποτελείται από έξι μνημειώδη γλυπτά τοποθετημένα σε προθήκες. Τα γλυπτά είναι χαρακτηριστικά της εικαστικής πρακτικής του καλλιτέχνη που εμπνεύστηκε από το διάσημο βιβλίο του Genevoix Ceux de 14 (1949), που αποτελεί μια καταγραφή της εμπειρίας του συγγραφέα από τις μάχες στα χαρακώματα κατά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο. Όπως σημειώνει ο καλλιτέχνης, ο Genevoix είδε «τη φύση ως ένα όμορφο αντίλογο στο κακό», μια αντίθετη εικόνα έτοιμη και διαθέσιμη για την ποίησή του ακόμη και «στη μεγαλύτερη δυστυχία». Αυτή η συσχέτιση μεταξύ καταστροφής και ζωής, δυστυχίας και ομορφιάς, γίνεται ορατή στα υλικά των έξι προθηκών του Kiefer: μόλυβδος, τσιμέντο, συρματοπλέγματα, γάζα, σχοινιά, κλαδιά, σιτάρι, παπαρούνες και φύλλα χρυσού.
©Hervé Lewandowski /Panthéon – CMN
Οι έξι βιτρίνες από γυαλί και χάλυβα που φιλοτέχνησε περιέχουν φράσεις που γράφτηκαν από τον Genevoix καθώς και αναφορές από τους ποιητές Paul Celan και Arthur Rimbaud, και τον συγγραφέα Henri Barbusse. Ο Kiefer αναφέρει πως οι βιτρίνες, οι οποίες περιέχουν ένα λιβάδι με παπαρούνες, ρούχα λερωμένα με λάσπη, πέτρες, ερείπια και σκουριασμένο συρματοπλέγματα, «ίσως θυμίσουν θήκες κειμηλίων, μόνο που δεν περιέχουν τίποτα πολύτιμο».
Ωστόσο, όταν ξεκίνησε να δουλεύει τα έργα κατά τη διάρκεια του πρώτου lockdown στις αρχές του 2020, αφοσιώθηκε τόσο πολύ στην ανάθεση που προχώρησε ακόμη πιο πέρα από την αρχική πρόταση, προσθέτοντας δύο τεράστια ζωγραφικά έργα. Οι δύο πίνακες, οι οποίοι όπως αναφέρει ο ίδιος ο Kiefer «σφαγιάστηκαν, ξυλοκοπήθηκαν, μερικές φορές παρέμειναν έξω στη βροχή ή κάηκαν» είναι εγκατεστημένοι αντικριστά πριν από τη γλυπτική εγκατάσταση που έχει τοποθετηθεί περιμετρικά του κεντρικού κλίτους του κτηρίου. Με άμεση αναφορά στον τίτλο του έργου του Genevoix, ο πίνακας Ceux de 14 – L‘Armée Noire – Celles de 14, μνημονεύει το ρόλο των γυναικών στον πόλεμο που αγωνίστηκαν τόσο στο μέτωπο όσο και στο παρασκήνιο, στα νοσοκομεία και τα εργοστάσια της Γαλλίας, αλλά και των 500.000 στρατιωτών από γαλλικές αποικίες της Αφρικής που συμμετείχαν στις μάχες. Από την άλλη, ο πίνακας La Voie Sacrée αναφέρεται στον «Ιερό Δρόμο», τον δρόμο που συνδέει το Bar-le-Duc με το Verdun στη Γαλλία, ο οποίος έπαιξε καθοριστικό ρόλο κατά τη διάρκεια της Μάχης του Verdun στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο. Οι δύο πίνακες, που θα εκτεθούν για πρώτη φορά στο Πάνθεον, σε αντίθεση με την μόνιμη τοποθέτηση των γλυπτών στο χώρο, οι πίνακες εκτίθενται προσωρινά.
Παράλληλα με τα έργα του Kiefer, ο Γάλλος συνθέτης Pascal Dusapin ανέλαβε να συνθέσει ένα μουσικό και χορωδιακό έργο με τα ονόματα των στρατιωτών που πέθαναν, το οποίο παρουσιάστηκε στην τελετή της 11ης Νοεμβρίου.
TAGS
